Bussums Historisch Tijdschrift jaargang 31 nummer 1 (april 2015) pag. 5-11

Afbeelding tegel (coll. HKB)

Uit het dagboek van Piet Bierman

DAGBOEK 1, Deel I: januari - maart 1945

Klik hier voor de PDF versie van dit artikel.
Onderstaande illustraties zijn aanklikbaar voor een vergroting.

Zie ook deel: 2Bussums Historisch Tijdschrift 31/1 (2015) 12-17

Piet Bierman

Zondag 31 December

Om kwart over acht naar de H. Mis. ’s Middags toebereidselen gemaakt voor de oudejaarsavondviering, moeder aan het bakken en ik heb een huzarensalade gemaakt. Den gehelen middag zijn wij beiden druk in de weer geweest. Om 7 uur begon de pret. Eerst een spelletje 31-igen gespeeld en daar tussendoor appelpannekoekjes gegeten met tot slot om half twaalf de huzarensalade. Ook hebben wij nog een uurtje gepandoerd (een kaartspel. nv). Om 12 uur zijn wij naar bed gegaan.

Dinsdag 2 Januari
… Het werk wordt alsmaar moeilijker want al de keren dat wij gaan eten krijgen wij te weinig, vooral als je een stuk moet lopen en een kar moet voortduwen wordt het werk je dubbel zo zwaar. In de ochtend uren moest ik met de handkar op stap en ’s middags naar Hilversum, ik kwam doodmoe weer thuis …

Woensdag 3 Januari
… In de nacht moet ik wel een paar malen uit mijn bed, in ’t vervolg zal dit door mij niet meer vermeld worden, want dat zal in de toekomst wel zo blijven…Vanmorgen om 6 uur wilde ik eerst blijven liggen, maar ben er toch maar mijn uitgegaan om naar de kerk te gaan. Voor de H. Mis de H. Communie ontvangen en vurig gebeden voor eten voor mijn gezin …

Donderdag  4 Januari
…Als je zo ’s morgens in de kerk bent dan zijn er niet veel mensen aanwezig en dat moest toch in deze benarde tijd anders zijn. Er zijn toch nog veel meer mensen die in de gelegenheid zijn om in de kerk aanwezig te zijn. Er moet door ons nog veel meer gebeden worden. Anton is de laatste dagen ook in de kerk, ga zo door jongen…Er stonden biljetten aangeplakt met vermelding dat personen van 16-40 jaar zich moeten melden voor den arbeidsinzet. Wij zijn op het ogenblik moderne slaven geworden en dat allemaal voor die verschrikkelijke oorlog, daarvoor moet alles opgeofferd worden …

Vrijdag 5 Januari
… Vanavond ons jongste meisje niet op schoot gehad, de kleine puik die gaat al staan, dus moet het ledikant eerdaags weg en zal de box er voor in de plaats moeten komen …

Zaterdag 6 Januari
… ’s Middags om 2 uur moest mijn vrouw bij een boer in Bussum komen want dan zou zij rogge kunnen kopen. Kwam met niets thuis maar moest om 4 uur terug komen, maar ook toen weer had zij niets, alhoewel er wel aan anderen verkocht werd. Een moeder van negen kinderen die zoo goed als zonder voedsel zat van den deur te sturen zonder ook maar een pondje rogge is toch wel erg...Gisteren zei mijn baas tegen mij ‘wat doet nu de kerk voor jullie?’ Ik antwoordde hem dat de kerk toch niet voor al die mensen kan zorgen en dat is inderdaad zo, maar als je in nood zit dan helpt de Kerk toch wel, dat heb ik meer dan eens ondervonden. Maar je moet niet geloven om wat van de kerk te krijgen, maar uit overtuiging en dan komt alles wel terecht …

	Winter 1945 op de Singel, hoek Voormeulenweg (coll HKB).

Zondag 7 Januari
… De kerstkribbe weer opgeruimd en de box naar beneden gehaald …

Donderdag 11 Januari
… Een van de meisjes mag Zondag bij Vos, onze groenteboer, komen eten. Mijn baas en ik vroegen aan van Thiel of wij een boom mochten hebben, maar wij kregen een afwijzend antwoord. Hij had wel een boom over voor zijn neef, maar voor ons niet en dat terwijl er toch bomen genoeg in zijn bos stonden. Die man zit natuurlijk niet in de kou, want anders had hij geen bomen geweigerd … 

Vrijdag 12 Januari
… Ook is Sophie er op uit geweest en is er in geslaagd dat Joop een Zondagmiddag mag eten bij een goede kennis van haar. Dus dat zijn Zondag 2 personen minder en dat komt de overige leden van ons gezin ook weer ten goede. Met de voedselschaarste ben je blij als er een is die ergens anders kan eten want dan krijgen de overige leden van het gezin een hap eten meer …

Zaterdag 13 Januari
… In de middag verschillende kleine werkjes in huis opgeknapt en ’s avonds echt gezellig een spelletje kaart gespeeld…Zoals het vanavond ging met kaarten moest het eigenlijk altijd zijn, maar daar mankeert nog wel eens wat aan, dat wij elkaar wat beter konden verdragen, maar gezien den algehele toestand valt het niet mee om altijd in de goede stemming te zijn …

Zondag 14 Januari
… Joop en Marie gegeten bij andere mensen…Beiden hadden goed veel en lekker gegeten en wij konden daardoor meer eten als andere dagen, want die twee porties werden nu over het gezin verdeeld. Het is wel erg hoor, dat een ouder zijn kinderen door de oorlog niet eens meer kan voeden, maar gelukkig zijn er nog mensen die over meer eten beschikken en zo goed zijn dat aan andere mensen mede te delen…God zal deze mensen hiervoor zeker lonen, want heeft Christus niet gezegd “wat gij de minste der mijnen doet, doet gij aan mij“…

Dinsdag 16 Januari

… Zoals gisteren ook vanmorgen eerst naar de H. Mis, mij gesterkt door de genademiddelen der Kerk, om geestelijk weerstand te kunnen bieden tegen de gevaren der ziel en ook om God te danken voor al de weldaden die wij van hem ontvangen hebben…Mijn vrouw ging vandaag op stap om een spoorbiels machtig te worden en zij is er in geslaagd. Om vijf uur ging ik haar halen en wij hebben daardoor weer een paar dagen meer warmte …  

Woensdag 17 januari
… Om 1 uur (is) een gedeelte van Bussum tussen Singel en Huizerweg en Laarderweg en Sint Janslaan afgezet en werden de huizen door de Duitsers doorzocht naar jongens en mannen van 16-40 jaar. Tweemaal aangehouden voor controle, kwart over vier was de huiszoeking weer afgelopen en hadden zij onze jongens niet te pakken kunnen krijgen ...

Vrijdag 19 Januari
… Met de kinderen gesproken over de moeilijke tijd die wij doormaken en vooral dat zij elkaar toch wat meer mogen verdragen, dat zal het werk en de zorg voor vader en moeder zoveel lichter maken, want toen jullie klein waren hadden wij de zorg om tijdens de werkeloosheid voldoende eten voor jullie te krijgen en dat is ons altijd gelukt en tot voor eenige maanden ging dat ook nog. Je vader heeft toen geregeld van zijn verminderd rantsoen bezuinigd om jullie voldoende te kunnen geven …

Zaterdag 20 Januari
… ’s Middags nog meer sneeuwbuien, maar toch gingen wij (mijn vrouw, Gerard en mijn schoonzus Marie) met de slee op stap om een paar spoorbielzen te halen...Onderweg zakte het sleetje van Marie in elkaar en moesten wij een biels op de andere slede overladen. Het was tot aan het viaduct een moeilijke sledetocht en het was zwoegen om er doorheen te komen …

Gaarkeuken van de gemeente, Molenlaan 12. 1943 (coll. HKB)

Dinsdag 23 Januari
… In de garage van de Graaf, waar ik moest zagen lag wel 5 mud tarwe en daarvan kreeg ik 2 pond. Ja, dat was wel een hoop hé! Er kon voor een hongerige werkman niet veel overschieten. Het is wel droevig hoor, stelen mag je niet, maar je zou er nu haast spijt van hebben dat je het niet gedaan hebt …

Vrijdag  26 Januari
… Om 7.30 uit bed en vanmorgen was er een beroerde stemming in huis. De kinderen waren zo kregelig, ook ik was niet in een al te goede stemming, dus waren de botsingen niet van de lucht. Dat zal wel komen omdat wij allen onze buik niet meer voldoende vol krijgen …

 Zondag 28 Januari
… ’s Middags weer een botsing met een van mijn oudste jongens en ’s avonds weer en toen ben ik maar weer naar bed gegaan, het was toen 8.15 …

Maandag 29 Januari
… Bij verschillende klanten gevraagd om eten en dat leverde mij 9 sneden brood op. Het is dan ook al zo ver dat ik om brood liep te bedelen en zodoende kon ik ’s middags de thuis zittende jongens een paar stukjes brood geven…Grada (komt) in aanmerking voor uitzending naar een landstreek waar meer voedsel is. Marie, alhoewel zij er ook niet zoo bijzonder uit ziet, kwam niet in aanmerking, omdat haar gewicht goed was …

Donderdag 1 Februari
… Gisteren was ik nog getuige dat er een broodje van 4 ons verkocht werd voor 10 gulden en 10 cent …

Maandag 5 Februari
… Om half vijf even naar de kerk en mijn zorgen aan God opgedragen. Het doet een mens toch goed om even in een stil kerkgebouw te vertoeven, ik hoop dat God spoedig uitkomst mag geven in deze nood …

Dinsdag 6 Februari
… Om 7 uur Grada weggebracht naar de pastorie van de Onze Lieve Vrouwe-arochie. Vandaar gaat zij met een aantal kinderen naar de omtrek van Zwolle, waar zij bij mensen gehuisvest zal worden om aan te sterken, want wij kunnen onze kinderen geen eten meer geven. Een treurige toestand, de uitzending geschiedt door een comité genaamd Inter Kerkelijk Overleg, afgekort I.K.O. Al heb je negen kinderen, dan wil je er nog niet een van missen, maar ja, het is voor haar goed, dus dan moeten wij het verder maar overgeven …

Woensdag 7 Februari
… Hoe zou onze Grada het maken, zegt moeder wel een paar maal per dag tegen mij. Levensmiddelen ontvangen van hetgeen de parochianen Maandag op het altaar hebben gebracht …

Donderdag 9 Februari
… Het middagmaal was tuinbonensoep. Mijn pan was voller als de andere en op mijn vraag hoe dat kwam zeiden de kinderen dat moeder niet had gegeten, want zij lust geen tuinbonen. Daarna kregen wij enige woorden omdat ik haar brood wilde geven, wat moeder eerst niet wilde opeten, maar eindelijk na heel wat woorden en dat zelfs nog een stuk gestoten bord kostte, heeft moeder toch haar brood wat ik voor haar klaarmaakte opgegeten …

Vrijdag 9 Februari
… Oorlogsnieuws. Het grote offensief aan het westelijk front is begonnen en voor Nederland is dat bij Nijmegen …

Zaterdag 10 Februari
… De geallieerden zijn nog niet over de Waal of de Rijn gekomen… Nieuws van Grada, een overbuurjongen Chris van Thienen was op zoek naar eten in Drenthe en had ons dochtertje daar gezien en gesproken. Mijn nichtje Marie was ook bij haar. Grada en Marie gingen naar Dedemsvaart. Wij waren erg blij dat wij nu eens wat van haar hoorden …

Zondag 11 Februari
…. ’s Morgens kwamen de kinderen van Pouw, een broer van moeder, zeggen dat hun moeder Maandag naar Hoogeveen ging om levensmiddelen te halen en dan kon moeder meegaan. Mijn vrouw ging toen dadelijk de fiets van mijn andere schoonzus halen, want die mocht zij gebruiken, maar de banden moesten wat nagekeken worden …

Maandag 12 Februari
… Om 5 uur uit bed en moeder en zoon geholpen met de laatste toebereidselen voor de tocht naar Hoogeveen. Om 5.30 vertrokken uit Bussum naar Naarden en daarvandaan gingen zij op reis…Ik hoop dat God ons genadig mag zijn en moeder met Gerard met levensmiddelen mogen thuis komen …

Dinsdag 13 Februari
… Verjaardag van mijn vrouw en nu is zij niet thuis en moet zij die vieren in Hoogeveen. Hoe zou zij het maken, ik hoop maar dat God haar deze dagen bijzonder mag beschermen…Van buurvrouw Brouwer had mijn vrouw voor haar verjaardag een maal aardappelen gekregen en die hebben wij met zijn zevenen opgegeten …

Vrijdag 16 Februari
… Ik was nog maar 5 minuten binnen aan het eten of daar kwamen mijn vrouw en zoon Gerard thuis met hun rijwielen beladen met levensmiddelen…Moeder had na haar vierdaagse tocht meegebracht: 50 pond rogge, 35 kilo aardappelen, 3 pond ossenvlees, een stuk spek ongeveer 1 pond, een paar zakjes melkpoeder, een rookworstje en een pondje capucijners. Nu kunnen wij er ten minste weer tegen. ’s Avonds moeder haar reisavonturen verteld. Op de heenreis veel wind en in de middag er nog regen bij. Zijn niet verder gekomen dan tot op 20 km voor Hoogeveen…Dinsdag in Hoogeveen bij de moeder van Martha. Martha is de vrouw van mijn vrouw haar broer Paul. Woensdag levensmiddelen gekocht en geprobeerd om bij Grada, ons dochtertje te komen. Heeft Grada niet kunnen vinden omdat zij te ver weg was. Donderdag werd de thuisreis aanvaard. Tot aan Zwolle ging het goed, maar toen kwam de moeilijkheid om door de controle heen te komen. Dit gebeurde nog al vrij goed, tot aan Nijkerk zijn de reizigers gekomen en daar moesten zij in een trekkershuis overnachten. Als zij geen lekke banden hadden gehad onderweg, dan waren zij des avonds nog thuis gekomen. Om 6 uur werd de reis weer voortgezet, maar onderweg moesten zij Martha achterlaten want haar achterwiel ging stuk en om half twee was Moeder thuis. Ook heeft moeder nog een bombardement meegemaakt, maar dat was niet van ernstige aard. Het viel onderweg voor hen niet mee om aan wat drinken of eten te komen want de meeste boeren hadden niets te missen en stuurden ze zonder iets van de deur …

Afbeeldingen uit: O, dat wintertje ’45. Uitg. ‘Kleur en Beeld’, Laren-Gooi, 1945 (coll. HKB)

 Zondag 18 Februari
… Ik was bezig om mijn dagboek bij te werken toen wij bezoek kregen van Vader en Moeder. Deze mensen, die nog altijd goed hebben kunnen eten en nu de laatste paar dagen minder moeten, verbeelden zich ook dat zij honger hebben, terwijl wij al maanden geen voldoende eten meer kregen. Het een en ander ontlokte nogal een heftige discussie …

Zondag 25 Februari
… Een beroerde week met veel gekibbel met de kinderen. Wij kunnen elkaar toch zo moeilijk verdragen en ik zou zo graag willen dat dat anders kon. Ik zal toch mijn best doen om daar verandering in te brengen. Het leven is toch al zo moeilijk waarom moeten wij het elkaar nu nog moeilijker maken. Dat God mij daarin mag helpen is dan ook mijn innigste wens …

Woensdag 21 Februari
… Grada is in Harderberg gekomen bij een boswachter van het Staatsbosbeheer aldaar. Zij heeft het daar heel goed, haar pleegouders hebben geen kinderen en behandelen haar als hun eigen kind. Gerard mag om de andere dag bij Bensdorp een maal eten …

Zaterdag 24 Februari
… een ruitje gemaakt en vervolgens naar Moester. Wat wordt er toch nog veel geld uitgegeven voor bloemen. Als je zoo’n week in een bloemenwinkel aan het werk ben, dan kan je dat van dichtbij zo goed volgen. Het zijn maar bloemstukjes van 2,50 tot 8 á 9 gulden en nog duurder, en dan zijn het maar wat hyacintenbollen en crocussen. De tulpen kosten f 1,00 per stuk, voor de oorlog 10 cent, en zij gaan nog vlug weg ...

Maandag 5 Maart
… Voordat ik naar mijn werk ging ontstond er een nogal heftig incident in de huiskamer tussen mij en mijn oudste zoon en dat nam nogal ernstige vormen aan waaraan hij nog wel eens terug zal denken …

Vrijdag 9 Maart
… De straat was niet veilig vanwege de Duitse soldaten die de mannen aanhielden om te werken of naar Duitsland brengen. ’s Morgens ga je van huis maar je weet niet of je er ’s avonds wel in terug komt…De geallieerden zijn de Rijn overgetrokken …

Donderdag 8 Maart
… Bij mijn thuiskomst stonden enige van mijn kinderen met een lachend gezicht voor het keukenraam en bij mijn binnenkomst in de kamer stonden er zoo waar weer aardappelen op tafel, die had mijn vrouw met haar jongens Gerard en Joop verdiend met hout halen voor buurvrouw Brouwer. Dus vandaag meer als mijn buik vol. Onze lieve heer was vandaag toch wel bijzonder goed op mij en mijn gezin. Eigenlijk veel te goed voor de kleine beledigingen die wij hem aan doen. Maar God is barmhartig en liefderijk, altijd trekt hij zijn kinderen weer tot zich door zijn vaderlijke goedheid. Als wij maar veel vertrouwen in hem stellen komt alles wel in orde.

 Kassastrookjes met dagboek-aantekeningen

Met de oorlog gaat het goed in ons voordeel. Onze legers staan binnen eenige dagen van de Zwitserse grens tot aan Nijmegen aan de Rijn en dat is voor ons heel hoopgevend. Het kan nu toch niet zolang meer duren of de oorlog is ten einde…Bij het eten halen uit het oosten en noorden des lands bezwijken de mensen onderweg bij gebrek aan voedsel…en dat in een land dat vroeger zijn overvloed aan groenten op de mestvaalt wierp of in de vuilnisbak gooide of de stukken brood op de karweien in de huizen liet verschimmelen. Deze nood is mijn inziens dan ook een straf van God want het werd waarlijk ook wel wat te erg, maar of het een les zal wezen voor het mensdom zal de tijd leren …

Donderdag 22 Maart
… Om 8 uur vanmorgen werd het Hotel Het Bos van Bredius gebombardeerd en in brand geschoten. Ook de villa’s daar in de nabijheid hadden veel te lijden. Ik bevond mij op dat ogenblik op de Brinklaan en zag de vliegtuigen boven mijn hoofd naar beneden duiken …

Vrijdag 23 Maart
… om 8 uur naar mijn werk bij Moester, de gang verder afgeschilderd. Bij Moester worden geregeld levensmiddelen verkocht. Die man verdient veel geld en kan het daardoor ook doen, maar om een ander die dat niet kan doen bekommert hij zich heel weinig. De een kan zich de buik vol eten en de ander moet honger lijden en dan durven van dat soort mensen nog te klagen over te weinig eten. Het is gewoonweg een schande, hij weet met zijn geld geen raad maar een ander helpen, geen denken aan …

Zaterdag 24 Maart
… Met de oorlog gaat het voor de geallieerden goed, zij trekken nu op meer plaatsen over de Rijn. Het zal tijd worden dat er nu eens een einde komt aan de oorlog want het eten wordt steeds minder. Een derde van de sterfgevallen is toe te schrijven aan ondervoeding, wel een droevig beeld…

Dinsdag 27 Maart
… Om 5 uur ’s morgens gingen Gerard en Joop proberen om voor Gerard zijn baas hout te halen. Om 7 uur waren zij weer thuis en hadden zij kennis gemaakt met de Larense politie die hun boogzaag afgepakt had. Ik ben mijn zaag kwijt en geen aardappelen er voor in de plaats …

 Vrijdag 30 Maart
… Om drie uur weer een bombardement in de buurt van de Rijksweg, weer veel schade aan de villa’s en ook weer doden en gewonden…Een pond tarwemeel gekregen voor Marga van het armbestuur en morgen kunnen we een brood gaan halen op een toewijzing van Kapelaan Schinkel.

Zaterdag 31 Maart
… Naast Feenstra was een bom precies op de schuilkelder van Van Meurs gevallen en de mensen die in de schuilkelder waren zijn allen gedood. Zij zijn a.h.w. versplinterd. In de tuin van Feenstra lagen de stukken lichamen verspreid. Ook ik heb nog allemaal kleine stukjes vlees op de grond zien liggen, een naar gezicht was dat .