Bussums Historisch Tijdschrift, jaargang 22 nummer 3 (december 2006). pag. 17-20
Een oorlogskaart
Jaap van Welsen
Klik hier voor de pdf-versie van dit artikel
Onderstaande illustraties zijn aanklikbaar voor een vergroting.
Ter gelegenheid van de herdenking van het feit, dat ons land zestig jaar geleden bevrijd werd, heeft de uitgeverij Atlas Maior in Zierilzzee, in samenwerking met het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap en het Nederlands Instituut voor Militaire Historie, in 2005 de Grote Atlas van Nederland 1930-1950 uitgegeven. Dit kloeke, bijna 600 pagina's tellende werk in A3-formaat bevat buiten twee inleidende hoofdstukken een volledige set kaartbladen van de gedurende de oorlogsjaren door de (Nederlandse) Topografische Dienst vervaardigde topografische kaart van Nederland, schaal 1:50 000, en een grote verscheidenheid van locale kaarten of stadsplattegronden uit die tijd, van 64 gemeenten in ons land.
Bíjzondere kaarten
Het eerste inleidende hoofdstuk van de hand van dr. B.C. de Pater, universitair hoofddocent sociale geografie aan de Universiteit van Utrecht, is getiteld "Nederland aan de vooravond van de moderne tijd". Het geeft aan de hand van kaartmateriaal over uiteenlopende onderwerpen en aspecten, een breed beeld van de ontwikkeling van ons land gedurende de jaren onmiddellijk voor, in en direct na de oorlog.
Het tweede hoofdstuk, geschreven door de historicus drs. B. Schoenmaker van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie, gaat over de militaire operaties in Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Ook deze bijdrage is rijk geïllustreerd met kaartmateriaal.
De hoofdmoot van de atlas bestaat uit 62 kaartbladen van in de oorlog door de Topografische Dienst vervaardigde topografische kaarten 1:50 000. Daarmede wordt het gehele grondgebied van ons land bestreken. De kaarten zijn gemaakt in opdracht van de bezetter onder de benamingen "Sonderausgaben" of "Truppenkarten". Ze zijn in die tijd - en bij ons weten ook later - nimmer gepubliceerd.
 |
|
Ill.1. De van Bussum gepubliceerde plattegrond dateert uit 1940.
|
Lokale kaarten
Het laatste deel bestaat uit onder de titel "Nederland 1930-1950 - Steden" afgedrukte kaarten of plattegronden van 64 plaatsen, die op enigerlei wijze van de oorlog te lijden hebben gehad. Een van die plaatsen is Bussum.
De van Bussum gepubliceerde plattegrond dateert uit 1940. Zij is uitgegeven door het makelaarskantoor De Schakel. Interessant is dat in het bijbehorende stratenregister huur- en koopprijzen van verscheidene woningen vermeld zijn. Vermoedelijk waren dat woningen die op dat moment te huur of te koop stonden. Bij vergelijking met de prijzen en huren die in een door hetzelfde kantoor in 1932 uitgegeven plattegrond (voetnoot 1) voorkomen blijkt, dat deze tussen 1932 en 1940, dus tijdens de crisisjaren, soms aanzienlijk zijn gedaald.
Een spionagekaartje
Naast deze plattegrond is ook een schetsje van de omgeving van het toenmalige hotel Het Bosch van Bredius afgedrukt (voetnoot 2), dat door een spionageorganisatie van het verzet, de Inlichtingendienst Sectie V / O.D. (voetnoot 3), in februari en maart 1945 is gemaakt. In dat hotel en in hotel Jan Tabak en de omliggende villa's was het stafkwartier ondergebracht van het 25e Duitse Leger.
In een toelichtende tekst wordt gedetailleerd beschreven waar de bevelvoerende generaal (Blaskowitz) en de verschillende delen van zijn staf verbleven (zie kader). Het is verbluffend hoe gedetailleerd en met hoeveel precisie de mensen van deze inlichtingengroep wisten te rapporteren. Het kaartje werd verkleind van schaal 1:1250 tot 1:3150 op 7 maart als microfilm via Zwitserland naar Engeland gezonden. Kort daarna, op 22 maart (voetnoot 4), hebben jachtbommenwerpers van het type "Typhoon" van de Britse R.A.F. een luchtaanval op het Bosch van Bredius uitgevoerd. Het hotel werd ernstig getroffen, evenals een aantal nabij gelegen woonhuizen. Daarbij zijn ook burgers omgekomen. Generaal Blaskowitz was echter inmiddels met zijn stafkwartier naar Hilversum vertrokken zodat het doel van de aanval mislukte.
 |
|
Ill. 2: Het spionagekaartje met de verklaring
|
TOELICHTING:
In het hotel van het Bosch van Bredius bevinden zich de bureaus van de staf van het A.O.K. 25, tevens slapen hier de verschillende leden van de staf, o.a. een Oberst-Leutnant. De generaal woont en slaapt in de villa no. 2 op de Hinlopenlaan. Hij werkt echter in het hotel. Verschillende officieren wonen in villa's op de Hinlopenlaan. Op deze laan is ook een Verplegungsstelle gevestigd. Manschappen W.H. blauw. Dan zijn er nog enkele villa's op de Blaricummerweg tusschen de Brediusweg en de Van Loolaan, waar enkele bureaux zijn gevestigd. Bezetting Bosch van Bredius is ca. 50 man, deze wonen in het hotel. Veel W.H. wit en W.L. wit officieren. Meermalen een auto waargenomen met vlag van een Höheren Fliegerkommandeur. Verder auto's met vlag van A.O.K. meestal in hoes en met driehoeksvlag in hoes. Een enkele met vlag rood-wit-zwart. De auto's staan in garages achter het hotel (7). De K.F.Z. kolonne en de staf hiervan van het A.O.K. bevindt zich in Hilversum op de Jacobus Penweg binnen het spergebied. Feldpost no. hiervan 01482. Het hotel Bosch van Bredius staat aan de Blaricummerweg, een zwarte asphaltweg, welke uitkomt op de Amersfoortschestraatweg, een brede witte betonweg. Het hotel heeft een dak van zwart leien. Op het dak bevinden zich een tiental kleine ronde koepels en een groote groene. Keepen op de uitbouw aan de achterzijde. Verder een zestal kleine, en drie groote zwarte langwerpige schoorsteeenen. Het gebouw is uit vaalroode steen opgetrokken en heeft witte vensters. Achter het hotel zijn weilanden en vijvers. garage 7 grenzend aan het water. Coörd. van het hotel O, -45 - 52 - 57 1/2. Woonhuis generaal recht tegenover het hotel aan de Hinlopenlaan. Deze laan is van zwart asphalt en komt tegenover het hotel uit. Het woonhuis staat op de hoek van deze laan midden tusschen jet dennenhout. Het huis is uit roode steen opgetrokken en heeft een bruin rieten dak, waarop een rood-steenen schoorsteen. Verder groote stalen kozijnen. Coörd. Woonhuis (2) 45 -52,25.
In vliegrichting:
Vliegen uit westelijke richting naar kerktoren Naarden. Vandaar zuiver z.o., dan komt men precies op het hotel uit. Wanneer men deze vliegrichting houdt, ziet men aan de rechter kant bijna evenwijdig de Amersfoortscheweg. Afstand van kerktoren Naarden (er is hier maar één toren) tot het hotel Bosch van Bredius hemelsbreed gemeten is 2121 meter.
Noten:
1. Aanwezig in het archief van de Historische Kring Bussum.
2. Dit was gelegen op het grondgebied van de gemeente Naarden, maar is in de atlas - in navolging van de maker van het kaartje - aangegeven als gesitueerd in Bussum.
3. De O.D., afkorting van Ordedienst, was een in 1940 voornamelijk door officieren opgerichte illegale, paramilitaire organisatie. Haar doel was na het vertrek van de Duitse bezetter voor orde en rust te zorgen (L. de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog VII, 2e helft (Den Haag 1976) 862.
4. Elders is door toenmalige ooggetuigen als datum van de aanval 21 maart genoemd en zij schrijven het kaartje toe aan een andere illegale organisatie, de Groep Albrecht. [B. Schipper, 'Het bombardement op hotel "Bosch van Bredius", en R.E. van Wijngaarden, 'Oorlogsherinneringen uit het Bosch van Bredius', In: De Omroeper, 5e jrg. (1992) no. 2, pag. 64 en pag. 83.