Bussums Historisch Tijdschrift,,jaargang 22 nummer 3 (december 2006), pag. 24-25
Visitekaartjes van de vakbonden
Vakbondsvaandels van de afdeling Bussum
Eric de Ruijter
Klik hier voor de pdf-versie van dit artikel
Onderstaande illustraties zijn aanklikbaar voor een vergroting.
 |
|
Vaandel Roomsch Katholieke
|
In de eerste helft van de twintigste eeuw droegen de vakbonden geen T-shirts of petjes. Hun visitekaartjes waren de vaandels. Meer over de vaandels binnen de vakbeweging en een zevental voorbeelden uit Bussum.
 |
|
Vaandel Schildersgezellenvereeniging
|
Vaandels werden populair eind negentiende eeuw. Ze hadden echter al een oude traditie: in de Romeinse legioenen en de middeleeuwse kruistochten. Het gebruik van vaandels was ook niet specifiek voor de vakbonden. Ook kerkelijke verenigingen en leger- en muziekkorpsen paradeerden met hun vaandels.
De vaandels waren de visitekaartjes van de vakbonden bij bijzondere gelegenheden, zoals optochten, demonstraties of begrafenissen van voormannen. Ook tijdens de congressen had het vaandel een prominente plaats op het podium. Het stond symbool voor de strijdbaarheid van de bonden.
Het was niet goedkoop om een vaandel aan te schaffen. De eerste tijd na de oprichting kon dat niet betaald worden en volstond men vaak met de huisvlijt van een van de vrouwen van de bestuurders. Deze eenvoudige doeken met borduur- of penseelwerk waren niet weerbestendig en hadden niet veel status.
Het instellen van een vaandelcommissie was een volgende stap. Met een extra toeslag op de contributie kon gespaard worden voor een 'echt vaandel'. Als er genoeg geld binnen was stapte men naar een van de grote vaandelateliers, zoals Van Diemen en Van Oven die een min of meer standaardvaandel ontwierpen en vervaardigden.
Zo lokaal als de afdelingen georganiseerd waren, zo algemeen waren hun vaandels. Er was overeenstemming over hoe de vaandels eruit moesten zien en ze kwamen bovendien ook vaak van dezelfde ateliers. Een enkele keer stond er wel een lokaal symbool op, zoals het wapen van Bussum bij de bouwvakarbeidersbond St. Joseph.
 |
|
Vaandel Nederlandsche Roomsch-
|
Hoe zag een doorsnee vaandel er uit? Het geheel moest eenvoudig van opzet zijn opdat het op afstand goed zichtbaar was.
Er waren drie variaties voor de vorm: een hele of halve ruit, een rechthoekig doek of een schildvorm.
 |
|
Vaandel Bouwvakarbeiders Vereeniging
|
De naam van de vakbond en afdeling werd uiteraard vermeld, vaak de oprichtingsdatum en een symbolische afbeelding. In de afbeelding kwam de verzuilde samenleving tot uiting. De katholieke bonden beeldden een heilige af, de protestantse vaak de bijbel en de neutrale (socialistische) bonden symbolen als de opkomende zon of ineengeslagen handen. Soms ging dat nog vergezeld van beroepsattributen, zoals de posthoorn op het PTT-vaandel en.de passer van de bouwvakarbeiders. Op de Bussumse vaandels zien we verder de patroonheilige Nicolaas van de cacao-arbeiders en Sint Joseph van de bouwvakarbeiders.
In de meeste gevallen werd velours gebruikt omdat dat goed tegen het weer bestendig was. De gebruikte kleuren waren meestal donker. Het vaandel werd zo mogelijk versierd met goudstiksels, mooie kwasten of een bewerkte stok. Een mooi vaandel betekende immers ook status en kon in de optochten wedijveren met dat van andere bonden.
Vaandeldrager was ook een eervolle functie. Hij droeg het vaandel op een stok als een soort reclameschild over straat. Het was een belangrijk middel voor de vakbeweging om zich te manifesteren. Een beter visitekaartje konden de Bussumse bonden aan het begin van de eeuw niet hebben.
 |
|
Vaandel Roomsch Katholieke Bond
|
Het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam beheert ongeveer 500 vakbondsvaandels.
Hier zijn uit die collectie een zevental vaandels van Bussumse vakbonden te zien. Zie voor meer informatie: http://www.iisg.nl/collections/vaandels/index-nl.php
 |
 |
|
Vaandel Bond van Post-, Telegraaf- en
|
Vaandel R.K. Bond van Bakkers-, Cacao-
|