ARCHITECTUUR ONDERZOEK

H. Renkema

Klik hier voor de PDF versie van dit artikel
De Illistraties zijn aankllkbaar voor vergroting

De Werkgroep Architectuur houdt zich bezig met architectuuronderzoek, en wil inventarisatie en documentatie van de Jongere Bouwkunst in Bussum stimuleren.

Hierbij loopt Bussum niet voorop! Andere gemeenten in de regio zoals Laren, Baarn, Hilversum en Blaricum hebben hun waardevolle architectuur gefotografeerd en beschreven, en in boek of pocketvorm uitgegeven. Deze uitgaven betekenen voor de inwoners buitengewoon interessante lectuur en ze zijn tevens een uitstekende bron om meer inzicht te verwerven in de bebouwing van de eigen gemeente.

Vanzelfsprekend is dit niet de enige reden waarom een gemeente tot architectuuronderzoek overqaat. Het in Baarn uitgevoerde onderzoek had als doelstelling : "het onderbouwen van het gemeentelijk beleid op het terrein van de ruimtelijke ordening, bestemmingsplannen en de monumentenzorg in de uitgebreide zin van het woord".

Jongere Bouwkunst (1850-1940)

Bussum was een agrarisch dorp tot in 1874 de spoorlijn Amsterdam-Amersfoort werd geopend. Hierdoor werd het Gooi "ontsloten". Bussum was een forensendorp en veel Amsterdammers hebben van toen af aan het Gooi als recreatiegebied benut.

De eerste villabouw vond plaats in de kom van het dorp. later werd het Spiegel een geliefd terrein. De bebouwing van Bussum valt grotendeels binnen de periode van de Jongere Bouwkunst en ofschoon villabouw er een belangrijk deel van uitmaakt, zijn er ook andere zaken die aandacht  -en mogelijk bescherming- verdienen. Te denken valt aan het door de architect De Bazel als arbeiderswoningen gebouwde woningenkomplex tussen Huizerweg, Voormeulenweg en De Bazelstraat. Te denken valt ook aan karakteristiek 'straatmeubilair' zoals straatlantaarns, zitbanken (soms tevens gedenkteken), en hekken.

In Bussum is al veel verdwenen, waaraan wij slechts met spijt kunnen terugdenken. Hoe zou de Nieuwe Brink er anno 1985 uitzien als het oude Raadhuis, gebouwd in 1885, behouden was gebleven?

Inventarisatie

Inventarisatie is een mogelijkheid om de Jongere Bouwkunst in Bussum uit de gevarenzone te halen, en het kan de eerste stap zijn op de weg naar een monumenten beleid.
Niet alle gebouwen van Bussum hoeven geinventariseerd te worden. Een selectie vooraf is een eerste vereiste. Hoe komt zo'n selectie nu tot stand en met welke voorwaarden moet rekening worden gehouden.
Bussum heeft een historische groei doorgemaakt en van daaruit bezien kan de gemeente in deelgebieden worden opgesplitst. Daarna zijn binnen het deelgebied bij de keuze van het object een aantal factoren van belang. Een gebouw kan bv. stedebouwkundig of architectonisch belangrijk zijn. Ook is de gaafheid een goed criterium en moet de zeldzaamheidswaarde bekeken worden.

De inventarisatiekaart

Om de bijzonderheden van het geselecteerde gebouw overzichtelijk te kunnen rubriceren kan een inventarisatie kaart gebruikt worden. Een ontwerp voor zo'n kaart voor en achterzijde) ziet u hieronder afgebeeld.

Als voorbeeld hebben we het Stationsqebouw Naarden-Bussum genomen.
Na de kaart (voor-en achterzijde) volgt nog een toelichting, die de waarde van het gebouw verduidelijkt

Toelichting

Het Station Naarden-Bussum is om een aantal redenen van grote betekenis voor de gemeente Bussum :

1. architectuur-historisch belanq
Binnen de spoorweg-architectuur is het gebouw een belangrijk voorbeeld van een stationsgebouw uit kubusvormige bouwvolumes van spoorweg architect Schelling. Het eerste gebouw van een dergelijk ontwerp bouwde hij in '23 te Sittard.

2  beeldbepalend belanq
Het station is voor de omgeving beeldbepalend. De situatie, zoals die op de oorspronkelijke plattegrond van het stationsplein in 1926 is geschetst, is sindsdien nauwelijks veranderd. Alleen de latere bebouwing aan de linkerzijde van het plein belemmert tegenwoordig het totale zicht op het gebouw.

3  qaafheid
Enige kleine veranderingen hebben plaatsvonden, over het algemeen is het gebouw nog in de oorspronkelijke staat.

4  historisch belanq
De aanleg van de spoorlijn in 1874 en de achtereenvolgens gebouwde stations hebben een belangrijke functie gehad in de geografische, sociale en economische ontwikkeling van de gemeente.

Conclusie

Met het Stationsgebouw Bussum als voorbeeld hebben wij willen aantonen, dat met het systematisch verzamelen van gegevens meer inzicht in het gebouw wordt verkregen. Dit inzicht kan weer gebruikt worden bij het behoud van waardevolle objecten.
Bij inventarisatie op grotere schaal en publicatie hiervan zal pas blijken hoeveel waardevols Bussum in huis heeft.

Oktober 1985    
H. Renkema

Geraadpleegde literatuur :

Frarnpton, K., Modern Architecture. 1982.
Risebero, B., Architectuur. Vijftien eeuwen bouwkunst van de westerse beschaving, 1981.
Blotkamp,C. e.a., De beginjaren van de Stijl 1917-1922, 1982.
Publicaties van Architectuuronderzoek te Hilversum, Bilthoven, Laren, Zeist en Baarn.
van Dal, J.W., Architectuur langs de rails. Kluwer 1981.
Tijdschrift "De Ingenieur", 64e jaarg.no.12, Schelling,H.G.J., Nieuwere spoorwegstations. blz.53-66. 1953,

I