Van uitspanning tot hotel-restaurant: herberg De Gooische Boer in trek bij jong en oud

Eric Bor

	De Gooische Boer aan de spoorlijn van de Gooische Stoomtram, 1910

Klik hier voor de PDF versie van dit artikel
De afbeeldingen zijn aanklikbaar voor vergroting

De Bussumsche Courant meldde in 1946 dat De Gooische Boer 130 jaar bestond. Dat zou betekenen dat de boerderij op de Amersfoortsestraatweg (destijds nog Naarderstraatweg geheten) bij de tolboom aan het eind van de Huizerweg in 1816 als herberg is begonnen. Het zou best kunnen. We weten dat Christiaan Hanou (in 1831 geboren in Laren) in 1867 de herberg kocht en dat het een gewilde bestemming was voor wandelaars uit Bussum en voor reizigers die met de sjees, de diligence of de vélocipède (fiets) onderweg waren. De herberg bevond zich destijds nog op Hilversums grondgebied

Speeltuin

Vanaf 1881 werd het er drukker, doordat De Gooische Boer een halteplaats werd voor de Gooische Stoomtram. In 1893 en 1894 kocht Hanou stukken grond aan de overkant van de Huizerweg en vestigde daar een overtuin met een extra terras en een grote speeltuin. Dat verhoogde de aantrekkingskracht van de uitspanning en zorgde ervoor dat De Gooische Boer een gewild doel werd voor schoolreisjes. In 1901 kreeg W.J. Bel uit Amsterdam van de gemeente Bussum vergunning in de overtuin aan de Huizerweg sterke drank ‘in het klein’ te verkopen. Het jaar daarop nam hij de herberg over van Hanou.
In datzelfde jaar ruilden Hilversum en Bussum stukken grond en kwam het café binnen Bussums grenzen te liggen. De speeltuin had kennelijk een flinke capaciteit, want op 14 augustus 1902 kwam een groep van maar liefst 500 Amsterdamse kinderen van 11 tot 18 jaar met de trein naar Bussum. Ze liepen via Jan Tabak naar de speeltuin en aan het eind van de middag via de Huizerweg weer terug naar het station.

Fortificatie

Tegenover De Gooische Boer lag in die tijd aan de Amersfoortsestraatweg een fortificatie Werk V die behoorde tot de verdedigingswerken van Naarden. De criticus Cirsius was er blijkens zijn verhaal in het dagblad Het Volk van 6 oktober 1907 niet van onder de indruk: ‘Vluchtig nam ik de lunetten en offensieve forten, oostelijk en zuidelijk van Naarden gelegen, in oogenschouw. Het leken mij geen buitengewoon geweldige dingen; je kunt er zóó maar binnenturen; die “De Gooische Boer” bezoekt, kan zich overtuigen dat men van den straatweg het fort van achteren ongemerkt binnenstapt; maar de kastelein van “De Gooische Boer”, de heer Bel, een reus van een vent, die vroeger op het Rembrandtplein een hoefsmederij had, wordt waarschijnlijk, en niet ten onrechte, door “Oorlog” in staat geacht een omtrekkende beweging te verhinderen, waarbij de divisie melkjongens van het nabij gelegen “Oud-Bussem”, onder aanvoering van den heer Floris Vos, goede diensten kan bewijzen.’

De overtuin in 1905

In 1913 werd de herberg verbouwd: er kwamen op de bovenverdieping meer logeerkamers en het dak werd plat. Op een reclamekaart van de verbouwde herberg uit 1914 ontbreken het hekwerk op het dak en het grote naambord boven het terras die later op alle foto’s stonden; je kunt zien dat de tram hier stopte. De tekenaar was ter plaatse kennelijk niet zo goed bekend, want op het bord voor de aanduiding van de richting staan de plaatsnamen verkeerd.

	Reclamekaart met tekening uit 1914. De bordjes voor de tram wijzen in de verkeerde richting

Mobilisatie

Kelner Meyer, die vanaf 1910 aan het bedrijf was verbonden, blikte in 1938 terug: ‘In de mobilisatiejaren waren de troepen in Naarden geconsigneerd en vooral de eerste drie weken van Augustus 1914 was het ernst. Geen man kwam er weg. Plotseling van huis en dan drie weken “vast”. Toen die tijd voorbij was, stond het hier bij de Boer vol familie en vrouwen, die een bezoek kwamen brengen.

Er waren drie wachtposten voordat je Naarden binnen kon: bij de Galgesteeg, bij de brug van de tramkruising en één bij de Utrechtsepoort. De Gooische Boer was toen alleen via Bussum te bereiken, want de bewaking was streng. […] Tegenover de Gooische Boer was een fort waar de wacht van de vesting-artillerie lag. En de soldaten verbeeldden zich, dat ze het fort beter konden zien van de Gooische Boer uit, dan vanaf de wachtlokalen… In de maneschijn schoten ze hier vandaan dwars over de weg op de konijntjes, want er was in de boschjes daar een doorloopend regiment van die langooren. Ruim een half jaar hebben bij ons nog 46 man uit Arnhem gelegen, in de oude garage. Drie militaire koks waren in de keukens bezig, en ’s avonds stond het café blauw van de rook!’

De Gooische Boer in 1933

Talrijke bezoekers

Over de grote groepen kinderen vertelde Meyer: ‘Er stonden dan lange gedekte tafels onder de boomen en meer dan eens moesten er 2000 broodjes gesmeerd en belegd worden. Van Utrecht en Amsterdam kwamen ze met de vacantiekinderfeesten in drommen en in 4 dagen tijds waren er zoo een 1500 jeugdige bezoekers geweest. En dan de boerenbruiloften! Hoeveel optochten hebben er niet aangelegd,optochten van versierde sjeesjes, bestuurd door boeren met lange pijpen in den mond die de versierde zweep lustig lieten knallen. Ontelbare malen is hier het glaasje boerenjongens geledigd op het geluk van het jonge echtpaar.’

	De speeltuin in 1930

Gooische Moordenaar

In 1920 kocht de heer E. Smit de herberg. In 1923 werd de Huizerweg bestraat, waardoor er meer verkeer vanuit Bussum de Amersfoortsestraatweg op ging. Een gevolg daarvan was, dat de Gooische Stoomtram, die tot dan toe voornamelijk slachtoffers maakte binnen de bebouwde kom, nu ook op de Amersfoortsestraatweg zijn reputatie als Gooische Moordenaar waar maakte. Het grootste stoomtramongeluk vond plaats in 1927. Voor de deur van De Gooische Boer was een wisselspoor. De machinist van de tram uit Naarden moest altijd even in de herberg bellen naar Laren, om er zeker van te zijn dat er op het enkelspoor vanaf Laren geen tegenligger aankwam. Door miscommunicatie deed machinist D.J. van den Berg dat op 7 augustus 1927 niet, met een noodlottig gevolg: in de onoverzichtelijke bocht bij villa Groenendaal op de Naarderstraat in Laren botste tram 7a frontaal op tram 10 die uit de tegengestelde richting kwam. Er vielen vier doden, zeven zwaar gewonden en verscheidene licht gewonden.
De vonkenregen van de stoomtram veroorzaakte soms een heidebrand. Op 28 maart 1929 brak er brand uit op de driestgrond (braakliggende grond) nabij De Gooische Boer. Door snel ingrijpen wist de politie met behulp van burgers te voorkomen dat de brand de huizen bereikte. De politiebrandweer, die ook al snel ter plaatse was, hoefde daardoor geen bluswerkzaamheden te verrichten.

Groter gebouw

In de jaren dertig nam het verkeer (en dus de bedrijvigheid) bij De Gooische Boer zodanig toe, dat een nieuw, groter gebouw noodzakelijk was. Het werd meer naar achteren gelegd om een groter terras mogelijk te maken. In maart 1938 werd het oude gebouw gesloopt en herbouwd in de vorm van een Gooise boerderij met rieten dak. Het terras, het restaurant en de bar waren nu groter en er waren tien logeerkamers. De voormalige herberg ging nu hotel-restaurant heten. Clinge Doorenbos, de Gooise bard en overbuurman, dichtte bij die gelegenheid:

	De Gooische Boer in 1940

Gooische Boer raakt ‘uit de mode’,
Gooische roem heeft afgedaan
In een keurig, kwiek nieuw pakje
Zien we hem nu voor ons staan.

Gooische Boer raakt ‘uit de mode’,
Met een mooie zijden pet.
Hij heeft nu een veel moderner,
Strooien hoedje opgezet.

In 1939 werd de Gooische Stoomtram vervangen door een busdienst. Hij kwam nog even terug toen de benzine tijdens de oorlog schaars werd, maar stopte definitief toen de Amersfoortstraatweg in 1943 Sperrgebiet werd.

Oorlog

Eind 1941 overleed de heer Smit en zijn weduwe overleefde hem maar drie maanden. In juni 1942 nam P. Stokx het bedrijf van de erven over. Er vonden, zoals ook elders in het land, regelmatig kringbijeenkomsten van de NSB plaats. In januari 1943 bracht de kunstschilder Eppo Doeve prachtige wandschilderingen aan in het interieur. Vooral de vrolijke boerenbruiloft op een grote muur was indrukwekkend. Steeds meer diende het hotel gedurende de oorlog voor de eerste opvang van evacués.
Ook de speeltuin raakte tijdens de oorlog buiten gebruik. Na de oorlog is hij niet meer in gebruik genomen. In de overtuin kwam de snoepkiosk van J. Kooy, die veel Bussumers zich nog herinneren. Die kiosk werd in 1970 door een auto total loss gereden. Eigenaar Stokx verkocht in 1947 De Gooische Boer aan zijn bedrijfsleider W.G.M. Voorman.

De Gooische Boer in 1959 (zoals het gebouw er nu nog uitziet)

Hoog bezoek

Voorman kreeg op 9 mei 1948 onverwachts twee beroemde gasten op zijn terras: de Engelse premier Winston Churchill en zijn minister van buitenlandse zaken Anthony Eden. Zij waren onderweg van paleis Het Loo, waar zij sinds de vorige avond bij koningin Wilhelmina te gast waren, naar Amsterdam. Het was een warme lentedag en Churchill, die zin had in een koud biertje, liet de auto stoppen en nam met Eden plaats op het terras. De militaire politie, die voorop reed, bemerkte het niet en verdween uit het zicht. Nadat de Britse staatslieden zich het biertje goed hadden laten smaken, stapten zij weer in en vervolgden hun weg. De stoelen waarop de hoge heren hadden gezeten, werden door Voorman elk voorzien van een plaquette ter nagedachtenis aan dit unieke moment.

Brand

Op 21 april 1958 ontdekte een voorbijganger dat er brand was in De Gooische Boer. Door deze vroegtijdige signalering konden de gasten het hotel nog verlaten, voordat het geheel in brand stond.
Het lukte de vrijwillige brandweer niet de vlammen die uit het rieten dak sloegen te blussen. Wel kon de aangrenzende woning van Voorman gered worden. Terwijl de vlammen de bovenverdieping, de zolder en het dak verteerden, probeerde men zoveel mogelijk van de inventaris te redden. De stoelen die naar buiten werden gegooid, werden door de toegestroomde Bussumse jeugd naar de weg gedragen. Daarbij waren ook de stoelen waarop tien jaar eerder Churchill en Eden verpoosden.

A1

Het hotel werd herbouwd en op 2 juli 1959 weer geopend. Het was nu in een zakelijker stijl, zonder rieten kap gebouwd. Het gebouw staat er nog steeds, naast het Shell-station aan de Huizerweg. Tussen 1964 en 1967 werd het deel van de A1 tussen Naarden en Baarn verdiept aangelegd, waardoor het doorgaande verkeer De Gooische Boer sindsdien op grote afstand voorbijraasde en de Amersfoortsestraatweg veel rustiger werd. Er brak een moeilijke tijd aan voor het hotel. Er kwamen aanzienlijk minder gasten. Vanaf 1973 zorgde het CBR voor extra omzet, door de rijexamens voortaan bij De Gooische Boer te laten starten en eindigen, maar op 12 september 1976 viel het doek. Het pand werd overgenomen door de firma Van Kooy uit Amersfoort, die er een autoshowroom in vestigde. Momenteel is het pand niet in gebruik. Een aanvraag om er in afwijking van het bestemmingsplan een supermarkt te vestigen, is door de gemeente afgewezen.

Bronnen:

• Klaas Oosterom, ‘Uit de Bussumse Historie’, De Gooische Boer (I)
• Archief Historische Kring Bussum
• Streekarchief Gooi- en Vechtstreek
• Talrijke kranten van 1867 t/m 1976