Jumbo. Klein industrieel erfgoed aan de Huizerweg

Hans Jonker

Klik hier voor de PDF versie van dit artikel
De afbeeldingen zijn aanklikbaar voor vergroting

Achter de winkel van bakkerij Kwakman aan de Huizerweg 136 staat een bijzonder gebouwtje. Het is goed te zien door even rechts van het winkelrijtje naar de achterkant te lopen. Het is bijzonder omdat het pandje dat nu als bakkerswerkplaats in gebruik is, het enige overgebleven 19de­eeuwse bouwwerk aan deze kant van Bussum is.

Zuurvrije schoensmeer en vogelvoer

Van oorsprong is het geen Bussums gebouw. Tot 1902 was het gebied ten zuiden van de Huizerweg Hilversums grondgebied. Door een grondruil kreeg het uit zijn voegen barstende dorp Bussum in dat jaar de voor uitbreiding nodige ruimte. Bij deze ruil waren wel twee zwaar vervuilende Hilversumse industrieën langs de Huizerweg inbegrepen: een grote leerlooierij en dit fabriekje.

Plattegrond uit het grondruildossier, december 1901 Het logo van Jumbo

De geboorte van het pand ligt dus in Hilversum. Op 24 mei 1899 verleende de gemeente Hilversum aan A.P. Mijnders uit Delft vergunning voor ‘het oprichten eener fabriek tot bereiding van zuurvrije schoensmeer en voor vogelvoer’. De combinatie van de twee producten is wonderlijk, moet ook het gemeen-tebestuur hebben gedacht. De vergunning wordt verleend ‘onder mededeeling dat de stukken door ons niet in orde zijn bevonden. Het komt ons wenschelijk voor dat de beschrijvingen worden aangevuld met eene juiste toelichting op welke wijze de bereiding van schoensmeer en vogelvoeder plaats vindt en voor de ingrediënten welke hierbij zullen worden gebezigd (1 ).  In de praktijk zal uitsluitend schoensmeer worden geproduceerd.

	Het logo van Jumbo. De Nederlandsche  Staatscourant,8 januari 1899

Er zijn geen bouwtekeningen van de fabriek bewaard gebleven. Wel een beschrijving uit 1904: ‘Een fabrieksgebouw bestaande uit twee verdiepingen met stoomschoorsteen, ketelhuis, machinekamer, kantoorgebouw met laboratorium, 2 in elkander loopende houten gebouwen op steenen voet, paardenstal, kolenbergplaats en verdere getimmerden. (2) De firmanaam wordt N.V. Chemische Fabriek ‘Jumbo’. Op 1 juli 1899 deponeert directeur Mijnders het beeldmerk van zijn product, met daarin de vooruitziende (maar wel fout gespelde) plaatsnaam Bussem.

Sigarenfabriek Rakers & Co

De fabricage van het schoenpoetsmiddel loopt niet goed. In 1904 is de firma Jumbo failliet en wordt een gedwongen verkoop van de roerende en onroerende goederen aangekondigd. Deze vindt uiteindelijk niet plaats omdat Mijnders inmiddels een nieuwe investeerder blijkt te hebben gevonden.

De veiling van 1907. Het Algemeen Handelsblad, 12 oktober 1907

Na de doorstart heet de vennootschap ‘Nieuwe Chemische Fabriek Jumbo’. Drie jaar later volgt echter alsnog het definitieve einde. Na een nieuwe faillietverklaring worden op woensdag 22 oktober 1907 in hotel De Rozenboom gebouw, machines en gereedschappen verkocht. De aanwezigheid van ‘flesschen en doozen Schoensmeer van bekende fabrieksmerken’ wekt verbazing. In december betrekt de sigarenfabriek Rakers & Co het fabrieksgebouw. Maar er rust geen zegen op het pand. Rakers stopt er midden 1909 weer mee.

	De fabriek in 1965

Van timmerfabriek tot bakkerszaak

Een opmerkelijke periode breekt aan wanneer de uitbreidingsplannen aan deze kant van Bussum worden gerealiseerd en het eerste gedeelte van de Godelindebuurt in 1918 wordt gebouwd . De huizenrij aan de Keizer Ottostraat staat vlak naast het fabrieksgebouwtje. Later wordt aan de Huizerweg een rij woon-winkelhuizen gebouwd, waarvoor de voorzijde van het 19de-eeuwse pand wordt afgebroken. Er wordt duidelijk geen rekening gehouden met het voortbestaan van het Jumbo-pand.

De locatie van Jumbo, net naast het eerste groepje woningen van de Godelindebuurt

Onduidelijk is wanneer het oude fabrieksgebouw bij de winkelnering in het hoekpand aan de Huizerweg wordt betrokken. Gebruikers van het stenen gebouw en de ‘2 in elkander loopende houten gebouwen op steenen voet’ zijn onder meer de timmerfabrieken van Van Schuil en Van Driel en later van Jacques Dels.

Op Huizerweg nr. 46 (later nr. 136) is een opeenvolging van bakkerszaken gevestigd: eerst Baltus, vanaf 1950 Bultink en sinds 1969 Kwakman. Een brand verwoest in 1977 het houten gedeelte van het fabriekscomplex.
De bewoners van de Karbouwstraat zijn verlost van de verwaarloosde straathoek en zullen (zeker na de bouw daar van moderne drive-in woningen) de oude aanblik inmiddels wel vergeten zijn. Wat rest is een heel klein stukje industrieel erfgoed met de reuzennaam ‘Jumbo’.

Noten

1. SAGV 034+97 Hinderwetvergunningen gemeente Hilversum (Streekarchief Hilversum)
2. De Nieuwe Tilburgsche Courant van 16 september 1904