Bussums Historisch Tijdschrift jaargang 30, nummer 1 (april 2014) Inhoudsopgave

Thema:

(Her)kent u dit gebouw?

Colofon en Inhoud
Bussums Historisch Tijdschrift 30/1 (2014) 1
(van de redactie), pag. 1

(Her)kent u dit gebouw? - 'Nieuwe formule'
Bussums Historisch Tijdschrift 30/1 (2014) 3
(van de redactie), pag. 3

De fabriek van Bensdorp in Bussum
Bussums Historisch Tijdschrift 30/1 (2014) 4-7
auteur: Chris Leenders, pag. 4-7
Het verhaal van Bensdorp begint in 1840 aan de Kerkstraat te Amsterdam als de broers Gerardus en Hendricus Bensdorp daar hun eerste fabriekje openen. Later verhuisden ze naar de Staalstraat/hoek Kloveniersburgwal en nog later, in 1877, naar de Binnen-Amstel. Maar hoe kwamen ze nu in Bussum terecht en waarom zitten we nu in Bussum opgescheept met deze leegstaande fabriek?

De Hoeksteen
Bussums Historisch Tijdschrift 30/1 (2014) 8-9
auteur: Nol Verhagen, pag. 8-9
Toen ik in 1995 in de Bremstraat kwam wonen, was ik me er niet van bewust welke enorme veranderingen zich kort daarvoor aan de overkant van de straat hadden voltrokken. Nog maar een paar jaar daarvoor stond er een kerk, de Heilig Hartkerk, die het middelpunt vormde van zo’n typisch rooms-katholiek conglomeraat van kerk, pastorie, school, kleuterschool, een gymzaal en soms een patronaatsgebouw. De kerk beheerste het hele leven van haar parochianen. Maar de kerk was gesloopt en had plaatsgemaakt voor woningbouw. De pastorie was veranderd in een kinderdagverblijf en de kleuterschool bood (en biedt) onderdak aan een medische groepspraktijk. Alleen de school was nog steeds een school: De Hoeksteen, voorheen de Heilig Hartschool.

Het Filmhuis
Bussums Historisch Tijdschrift 30/1 (2014) 10-12
auteur: Hans Jonker, pag. 10-12
Winkelpand op toplocatie
Na de ontsluiting van twee in aanbouw zijnde villawijken wordt een perceel aan de Bussummervaart interessant voor een projectontwikkelaar. Een ophaalbrug verbindt sinds 1908 de nieuwe Brediusweg (de centrale as van het Brediuskwartier en het Rembrandtkwartier) met het station. De brug plaatst het terrein van een houthandel aan de vaart in een heel ander perspectief. Veel villabewoners uit Naarden en Bussum zullen de brug gebruiken op weg naar de trein en naar de Bussumse centrale voorzieningen. Een ware fuik voor een interessante consumenten-groep. In 1926 koopt de Blaricumse investeerder W.Th. Daub dan ook Houthandel Jongeneel uit en geeft zijn dorpsgenoot architect H.F. Sijmons opdracht tot het ontwerpen van een complex woningen, in combinatie met een winkel en een garage. Herman Sijmons is dan een gewilde jonge architect, zowel actief in ’t Gooi als in Amsterdam. In Bussum was eerder (in 1919) aan de Kromme Englaan van zijn hand een gebouw van de Hersteld Apostolische Gemeente gebouwd, nu de synagoge.

Van 't Spant tot Spant!
Bussums Historisch Tijdschrift 30/1 (2014) 13-15
auteur: Nol Verhagen, pag. 13-15

Welkom in Mariënburg
Bussums Historisch Tijdschrift 30/1 (2014) 16-18
auteur: Gea van der Horst, pag. 16-18
Net als vele andere Bussumers loop ook ik regelmatig over de Brinklaan. Midden in het dorp kom ik dan langs een groot hek en kan ik een glimp opvangen van een prachtige tuin en een overweldigend gebouw. Veel Bussumers kennen dit pand. Maar evenzoveel dorpsgenoten zullen zich afvragen wat zich afspeelt achter dat grote hek. Toen ik net in Bussum woonde en langs het grote hek liep, vroeg ik me dat ook zelf af. Het tafereel doet wat mysterieus aan...

Bijna 100 jaar poffertjes in Bussum!
Bussums Historisch Tijdschrift 30/1 (2014) 19-21
auteur: Jan-Willem Henfling, pag. 19-21
In 1954 kwam ons gezin terug uit Indië. Er was woningnood en we kregen onderdak bij ‘de tantes’ in de Nieuwe Englaan. Met mijn jongere broer wandelde ik iedere morgen naar de ‘broederschool’ aan de Vitusstraat. Het was voorjaar geworden na de eerste Hollandse winter. Op een ochtend: reuring op het haventerrein. In plaats van dat eenzame paard aan een gerafeld touw zagen we karren met planken en palen. Sjouwende en timmerende mannen. Terug uit school stond daar een kleurig huisje met veranda. Bij de boterham vertelde ik enthousiast over de warong die was gebouwd. Ik droomde al van sateetjes.  Die zaterdag trakteerden de tantes. De warong bleek een poffertjeskraam te zijn. Dit koude natte land had toch iets moois te bieden!

Jan Tabak, 325 jaar Bussumse geschiedenis
Bussums Historisch Tijdschrift 30/1 (2014) 22-25
auteur: Nol Verhagen, pag. 22-25
Jan Toebaxman
Op 3 maart 2009 werd op de parkeerplaats van Jan Tabak in Bussum Peter Petersen vermoord (zie kader). De moord op Petersen is maar een van de vele dramatische momenten uit de meer dan 300-jarige geschiedenis van ‘Jan Tabak’.
Om aan die 300 jaar te komen is overigens wel een klein beetje geschiedvervalsing nodig. Het oorspronkelijke ‘Jan Tabak’ uit 1687 bevond zich namelijk een eindje verderop langs de weg van Amsterdam naar Amersfoort, ongeveer waar nu het Service Appartementencomplex Zandbergen te vinden is. Jan Jacobsz Toebaxman was ‘flessiaan’ (verkoper van sterke drank) in Bussum, dat toen 350 inwoners telde en geheel onderworpen was aan het machtige Naarden, met maar liefst 2300 inwoners. Hij moest dan ook aan de Naardense magistraten toestemming vragen voor het bouwen van een logement aan de steeds drukker wordende verbindingsweg Amsterdam - Amersfoort. Beide steden lagen op vier uur gaans van de nieuwe pleisterplaats, die zich midden in het schootsveld van de vesting Naarden bevond en daar ook de gevolgen van heeft ondervonden. Het logement heette Sandbergen, maar de volksmond trok zich daar niets van aan: van het begin af stond het etablissement bekend onder de naam van zijn eigenaar en oprichter. De naam heeft zelfs diverse verwoestingen en een verplaatsing van enkele honderden meters overleefd, zodat wij nu nog steeds in Bussum een Jan Tabak hebben!

Huizerweg 54
Bussums Historisch Tijdschrift 30/1 (2014) 26-27
auteur: Nol Verhagen, pag. 26-27
HW 54 is de ‘nickname’ die de huidige gebruikers van het pand Huizerweg 54 hanteren wanneer ze het over ‘hun’ gebouw hebben. Sinds 1993 biedt het pand namelijk huisvesting aan een flink aantal maatschappelijke organisaties, variërend van de Turkse en Marokkaanse Culturele Verenigingen tot Drukkerij Walden en de Historische Kring Bussum, uitgeefster van dit periodiek. De wat oudere Bussumers kennen het pand echter eerst en vooral als ‘de Huishoudschool’.

Patria
Bussums Historisch Tijdschrift 30/1 (2014) 28-29
auteur: Nol Verhagen, pag. 28-29
Heeft u zich ook wel eens afgevraagd waarom er aan het eind van de Ceintuurbaan zo’n rare slinger in de weg zit? Waar zelfs de Tomtom geen raad mee weet? Wie zich verdiept in de geschiedenis van Patria ontdekt dat het niet altijd zo geweest is. Patria is het hoge gebouw aan het eind van de Ceintuurbaan. Het is daar pas in 1970 neergezet, maar heeft toch al een veelbewogen geschiedenis. Binnenkort krijgt het weer een nieuwe bestemming.

Honderd jaar Sint Josephpark
Bussums Historisch Tijdschrift 30/1 (2014) 30-32
auteur: Klaas Ooaterom, pag. 30-32
De historie van Bussum wordt sinds de opening van het spoorstation in 1874 gedomineerd door verhalen over rijken, geslaagden, intellectuelen en kunstenaars die zich hier vestigden. Maar er was in de decennia rond 1900 ook een arme kant van Bussum. In de buurten van het oude dorp woonden vele grote gezinnen, die door hun karige inkomen aangewezen waren op krotten met een hoge huur. Het was ook de periode van de emancipatie van de klassen van arbeiders en kleine middenstanders, uiteraard langs de lijnen van ‘de zuilen’: christelijk/protestants, katholiek en socialistisch. Geleid door goed opgeleide en charismatische mannen, die velen achter zich kregen.

Nogmaals: het Bussumse Gemeentehuis
Bussums Historisch Tijdschrift 30/1 (2014) 33-38
auteur: Alexander Overdiep, pag. 33-38
Het Bussumse Gemeentehuis aan de Brinklaan wordt door veel oude en nieuwe inwoners als een bunker beschouwd, die er nooit had mogen komen en alsnog zo snel mogelijk gesloopt moet worden. Deze kritiek leidt ook tot de vraag: wat was dat voor een architect? En heeft hij nog meer van die ‘misbaksels’ gemaakt? Of als je die vraag iets anders stelt: wat heeft deze architect eigenlijk allemaal gemaakt en zijn dat allemaal van die betonnen dozen?
In het vorige nummer van het Bussums Historisch Tijdschrift (augustus 2013) hebben we dat oordeel al gerelativeerd. Bij de beoordeling van het gebouw zoals we dat nu zien, gaan we makkelijk voorbij aan de visie op ruimtelijke ontwikkeling van ruim zestig jaar terug. En met een oordeel moeten we ook voorzichtig zijn, omdat het ontwerp van architect ir. C. Wegener Sleeswijk door toedoen van de Gemeente Bussum nooit de plaatsing heeft gekregen in de door de architect tegelijk ontworpen omringende ruimte. Wat bij veel Bussumers (en anderen) niettemin blijft staan, is dat deze architect geen gevoel had voor het (toenmalige) dorpse karakter van Bussum. In dit artikel gaan we iets nader in op deze architect, want zijn enorme productie laat zien dat het onjuist is om het Bussumse Gemeentehuis zoals het uiteindelijk geworden is, te beschouwen als een toonbeeld van zijn visie en werk. Alhoewel: er is wel een verband tussen ons gemeentehuis en al die andere dingen die hij ontworpen heeft. Dat verband is samen te vatten in het woord ‘vormleer’.

Bussum in boeken
Bussums Historisch Tijdschrift 30/1 (2014) 39
auteur: Klaas Oosterom, pag. 39

• Gooische Villaparken
• Jan Tabak
• Monumenten van Bussum
• Bussum, beeld van een dorp