Bussums Historisch Tijdschrift 27/3 (december 2011) pag. 9-10

Joop Sanders: Bussums eigen straatmuzikant

Eva Smit-Beek

Onderstaande illustraties zijn aanklikbaar voor een vergroting.

Hij is een van de meest bekende personen van Bussum, bijna iedereen heeft hem wel eens gezien of gehoord op zaterdag in het centrum van Bussum: orgelman Joop Sanders.

Het orgeldraaien is zijn hobby, zijn echte beroep is pianostemmer. Dat leerde hij op een vakschool toen uiteindelijk duidelijk was geworden dat hij aan een oogziekte leed waardoor hij langzaam blind zou worden. Dat heeft overigens wel tien jaar geduurd. De zogenaamde Juveniele Maculadegeneratie zorgt ervoor dat de details van het zicht langzaam verdwijnen, dat het beeld vaag wordt. Het bleek een erfelijke aandoening waarbij zijn ouders drager waren van het gen zonder de ziekte te hebben.

Zelfbouworgel

Joop ‘draait orgel’ sinds 1996. Hij doet dat omdat hij zijn orgel (ondertussen zijn het er zelfs twee) zelf heeft gebouwd. Tevreden over het resultaat, wil hij dat graag aan anderen laten zien. Maar het is niet voor de hand liggend zelf een draaiorgeltje te gaan bouwen als je slechtziend bent. Hij heeft geen cursus orgelbouwen gevolgd. Een vriendin vertelde hem op een verjaardagsfeestje dat zij bezig was zelf een orgeltje te bouwen; ze deed dat zo aanstekelijk dat hij dat ook wilde gaan doen, in eerste instantie helemaal niet met het idee om met dat orgeltje op straat muziek te gaan maken.

Zo ging Joop samen met deze vriendin ook aan de slag; hij functioneerde als brein en bouwer en zij als zijn ogen. Het ging toen nog om een standaard 36-toets draaiorgeltje, maar ondertussen heeft hij alweer een groter exemplaar gebouwd en daarmee staat hij nu op straat.

Hoewel de wereld van professionele orgeldraaiers zeer gesloten is en kennis over het algemeen niet wordt gedeeld, is er wel een boek van Johan de Vries met een bouwbeschrijving van een draaiorgeltje in braille verschenen. Zijn muziek koopt hij bij de professionele orgeldraaiers. Ook kun je daar kartonnen boeken kopen waarmee je bestaande boeken kunt kopiëren. Dat is een secuur werkje waarbij je het bestaande boek op het lege kartonnen boek legt en alle gaatjes met potlood op het nieuwe boek overneemt. De potloodafdrukken kunnen daarna worden geperforeerd. De draaiboeken worden verder uitgewisseld binnen het amateurdraaiorgelcircuit.

Nog een keertje

Nu staat Joop op zaterdag zo tussen 11 en 17 uur het winkelend publiek te vermaken met zijn muziek. Voor zijn optreden brengt hij het orgeltje uit de berging van zijn flat naar de plek waar hij wil gaan staan spelen. Hij speelt voornamelijk in het centrum. Vaak staat hij bij de HEMA maar hij verandert regelmatig van plek. Belangrijk is dat hij droog kan staan.

Maar hij wisselt ook nog wel eens van plek, om ergernis te voorkomen bij mensen die zijn muziek vervelend vinden. De meeste mensen vinden het echter leuk dat hij speelt. Hem valt op dat met name oudere mensen blijven staan luisteren en dat kleine kinderen soms op de maat meedansen en dan niet met hun (groot)ouders door willen lopen(”Nog een keertje”). De belofte van een ijsje doet dan wonderen. Soms moeten kinderen huilend worden mee getrokken. Ook was hij op donderdag op de markt te vinden, maar daar is hij mee gestopt omdat het sommige marktkooplui hinderde. Om te mogen spelen op straat heeft hij een straatvergunning nodig. Joop weet van maar één andere amateur orgelman die op straat zijn orgel draait; dat is iemand in Emmen.

Zwart pak en hoge hoed

Naast dit vermaak in de openbare ruimte speelt Joop ook regelmatig in bejaardenhuizen en psychogeriatrische instellingen, zoals Naarderheem, Godelinde en De Essen. Vooral bekende kinderliedjes en alles wat verder meegezongen kan worden zijn een groot succes. Hij is ook in te huren voor feestjes zoals (bijzondere) verjaardagen of bruiloften, meestal met groot succes. Naar zulke gelegenheden brengt zijn vrouw Nely hem met de auto.

Nely die coupeuse van beroep is, heeft ook een hand gehad in zijn verschijning. Zij maakte zijn mooie zwarte pak en klassieke hoge zijden hoed, alsof hij een historische figuur is uit een verre eeuw. Op zich past dat natuurlijk wel bij dit instrument dat een volksvermaak was in de negentiende eeuw. Maar eigenlijk is de achtergrond daarvan veel eenvoudiger: hij wilde er in de openbaarheid een beetje chic bij staan en er niet teveel als orgelman uitzien.

Als vrijwilliger

Naast zijn gewone werk en zijn opvallende hobby is hij als vrijwilliger actief binnen de Vereniging van Blinden en Slechtzienden. Voor Bussum is hij ook nog belangrijk omdat hij advies geeft hoe de openbare ruimte toegankelijk gehouden kan worden voor blinden en slechtzienden. Voorbeelden zijn de herinrichting van een wijk of de aanpassing van verkeerslichten zoals bij de herinrichting van het Centrumgebied of bij het revisieplan Brinklaan Noord.

Daarnaast is hij in de vereniging voor patiënten met maculadegeneratie actief. Joop maakt deel uit van een belteam dat nieuwe leden benadert om vragen te beantwoorden en ze in het algemeen te helpen in hun nieuwe situatie.

Straatbeeld

In zijn dagelijkse leven heeft Joop hulp van een blindengeleidehond, die ook altijd met hem op straat staat. Nadat zijn vorige hond overleden was, heeft hij een tijdlang alleen gestaan. Er zijn wachtlijsten voor blindengeleidehonden, want het kost veel tijd om ze te trainen. Bovendien wil hij het liefst een hond die niet bang is uitgevallen en daarom moet hij wel eens wat langer wachten. Gelukkig heeft hij nu weer steun van de Duitse herder Owen. Samen geven ze iedere week kleur aan het Bussumse straatbeeld en brengen ze sfeer in het centrum.

Eva Smit-Beek woont in Bussum, is amateur pianospeler en Joop is al meer dan 20 jaar haar pianostemmer. Foto’s auteur.