Contactblad van de Historische Kring Bussum,  jaargang 3, nummer 3 (december1987) pag 11-14

In de klas bij hoofdonderwijzer K. Siderius 

Ina de Beer

Klik hier voor de PDF versie van dit artikel
De afbeeldingen zijn aanklikbaar voor vergroting

ïn de gemeente Barradeel (Friesland) werd op 3 december 1871 aangifte gedaan van de geboorte van Kornelis Siderius.
K. Siderius verhuisde op 26 september 1914 naar Bussum en vesligde zich met zijn gezin aan de Landstraat no. 1. Eerst was hij hoofdonderwijzer aan de Wi1lemschool. Daarna volgde zijn benoeming tol hoofdonderwijzer aan de Koningin Wilhelminaschool aan de Brinklaan. Tot 1 oktober 1927 bleef hij als zodanig werkzaam. 0m in gesprek te komen met een toenmalige leerling van K. Siderius kreeg ik het advies contact op te nemen met de 75-jarige J.G. Würster, woonachtig te Bussum.
Graag was Jo -zo wil hij genoemd worden- bereid zijn medewerking te verlenen Hij heeft in de zesde klas van K. Siderius les gehad.

De hoofdonderwijzer was zêêr streng, maar verder uiterst rechtvaardig. K. Siderius dwong respect af bij zijn leerlingen; kwam hij de klas binnen dan was iedereen sti1. Ook keek de hoofdonderwiper er streng op toe dat, de leerlingen netjes schreven mef de kroontjespen. Niet te veel inkt want dat zou een klad kunnen geven in het schrift. Vooral het schoonschrijven van "dik naar dun" vondhij belangrijk. 0p mijn vraag of in die tijd gratis schoolmelk werd verstrekt, antwoordde Jo ontkennend, maar lachte hij: het leesplankje ken ik nog uit mijn hoofd. ïn een zeer snel tempo hoorde ik het aap, noot, Mies enz. opdreunen.
"Was u een goede leerling?". Hij stond op en pakte zijn rapport over het schooljaar 1922-1923 waarop ook de handtekening van de hoofdonderwÍjzer prijkte.
"Kwam u wel eens te laat op school ?"
"Dat liet je wel uit je hoofd, daar dacht je niet aan...."

Standsverschil

Tijdens onze gesprekken kwàm de herindeling van de scholen ter sprake.
"Waren de scholen dan niet goed ?"
De herindeling bleek noodzakelijk om de afstand van huis naar school voor de leerlingen korter te maken. Maar ook speelde het standsverschil een grote rol. Zo werd de Willemschooí in de Landstraat in de volksmond de "Klompenschool" genoemd. De Prins Hendrikschool -thans de Vondelschool-aan de Oud Bussumerweg herbergde de wat betere stand. Terwijl de kinderen uit de middenstand de Koningin Wilhelminaschool bezochben. Op de Koningin Emmaschool aan de Zwarteweg werd les gegeven aan leerlingen die van over het spoor of beter gezegd uit "Het Spiegel" kwamen.

Halve varkenskop 

Heeft u nog sentimentele herinneringen? Jo lachte en noemdede naam van GRIETJE MELLES. Grietje was in zijn herinnering een zielig meisje met een droevige voorgeschiedenis. Door familieomstandigheden werd zij in het doorgangshuis aan de Meerweg nr.37 geplaatst, De dames Helders en Jolles hadden de leiding.
Toen Grietje vertelde dat haar moeder een halve varkenskop had gekocht om er soep van te koken, was Jo er vlug bij om haar een kies van het varken te vragen.
"Heeft u de kies nog ?". Nee, de kies had hij niet meer. "Maar de stank van die rolte kies ruik ik nog", terwijl ik dit vertel. Grietje mocht dan wel-zielig zijn, maar het was ook bekend dat zij goed kon zingen en het kwam dikwijfs voor dab zij staande voor de klas zong. Zelfs de woorden wist hij zich goed te herinneren. "Zie de leliën op het veld, zie hoe schoon zij bloeien. enz."

Godsdienst of fortuin.

De hoofdonderwijzer mocht dan nadrukkelijk aanwezÍg zijn op school maar, en dat dient zeker vermeld, hij was ook een groot kenner van de natuur. Op de Hooftlaan naast de marechaussee-kazerne waren in 1924 de schooltuintjes. Om dit kenbaar te maken werd een rondschrijven gezonden aan de schoolhoofden. De schooltuintjes waren bedoeld voor jongens en meisjes uit de hoogste klassen, de tien tot vijftienjarigen. "Er wordt geen onderscheid gemaakt, aIle klnderen zijn ons welkom afgezien van godsdienst of fortuin" zo stond in het schrijven vermeld.

Dat betekende echter niet daf jongens en meisjes samen het onkruid wiedden. Want voor meisjes was een vrouwelijke kracht aangetrokken die onder een hoofdleider werkte. Deze laatste was iedere dag present. In totaal waren 5 zeer bekwame leiders aanwezig. Eên van - herherinnerde Jo zich -was de heer Gersie. In het rondschrijven werd verder meegedeeld: "Het openstellen eener tuin hangt geheel af van de plaatselljke omstandigheden en het aantal beschikbare leiders."
Op enkele plaatsen komen aile kinderen in eens en ook is het Lesgeld soms anders geregeld dan hier en wordt per keer betaald. Wij hebben door de ligging der tuin en de goede leiderskrachten het voordeel, de tuin iedere dag open te kunnen stellen tot nu toe voor groepen van circa 50 leerlingen. Iedere groep tweemaal per week van 4.15 tot 5.45 al wordt het wel eens later. Kinderen die enige malen achter elkaar verzuimen zonder geldige reden worden niet meer toegelaten."
In die tijd verbouwde de schooljeugd ook al andijvie, spinazie, sla en wortelljes. De droogbloemen ontbraken ook niet. De kinderen hanteerden de schoffel, hark en spa, maar vertelde Jo, ook de te grote gieter die de kleinljes niet konden tillen. Hoofdonderwíjzer Siderius hield toezicht op de algehele leiding. Dat blijkt uit een foto ín 1924, waarop hij omringd door veel tuin-leerlingen voor de grote schuur staat, waarop vermeld: SCHOOLWERKTUINEN.

Herbarium

Dat Kornelis Siderius met hart en ziel betrokken was bij aI wat leeft in de natuur blijkt uit diverse boeken die op zijn naam staan. Zo was hij de schrijver van:
Planten.typen 1899
De zaailingappel 1904
Onze Tuin 1905
Plantenleven 1904 -1906
Plantentypen deel
deel 2, 3 en 4 resp. 1901-1903-1905 uitgegeven door S.L. van Looy.
Herbarium 1915 Bussum uitgegeven door J.A. Sleeswijk
Ook was hij hoofdredacteur van het geillustreerde weekblad "Huis en Hof",
Deze boeken heeft hij geschonken aan de bibliotheek in Bussum. Helaas zijn zij daar niet meer aanwezig.

De liefde voor de natuur heeft de hoofdonderwijzer overgedragen aan zijn toenmalige leerling Jo Würster. Toen hij op zijn verjaardag een "Herbarium" kreeg wist Jo dit te vullen met diverse soorten bladeren, takjes, varens en bloemen. Het Herbarium heeft hij geschonken aan de Historische Kring waar het in één van de vitrines is geplaatst.

In 1927 verliet de hoofdonderwijzer Bussum. Hij werd per 1 october 1927 benoemd tot hoofd van de eerste openbare lagere school te Oud-Beijerland (1927 -1936). Dat hij zich ook daar zeer verdienstelijk wist te maken blijkt uit de school die enkele jaren geleden naar hem genoemd is: de SIDERIUS SCHOOL.

Veel is over hem geschreven. Enige citaten wil ik vermelden.
Velen hebben hem gekend, honderden kinderen, honderden volwassenen.
Mijnheer Siderius was die man met die gele stofjas, met dat dunne grijze, ietwat springerige haar, met die hoge fluisterstem, met dat kleine stalen brilletje voor de helder, lichtblauwe ogen, die rood-vermoeid knipperden van het vele lezen, met die korte driftige pas, die een onvermoeibare energie verried. Zo bestond hij voor velen.

Kornelis Siderius overleed op 12 mei 1954 te Oud Beijerland. Een uitspraak die hij zijn leerlingen voor hield sprak mij bijzonder aan: "Durf het leven aan, anders durft het leven jou aan."

Naar aanleiding van het overlijden van de heer J. Würster, werd de twijfel -om tot publikatie van het verhaal over te gaan- weggenomen, omdat de familie er geen bezwaar tegen heeft.  Waarvcor mijn welgemeende dank.
Tevergeefs heeft de heer J. Würster getracht dat ik hem zou tutoyeren tijdens het interview. Maar nu zeg ik: "Jo, jij was een boeiende maar vooral gezellige gesprekspartner. Daarom hartelijk dank."