Een terugblik op het leven van de familie Wingelaar

Ina de Beer

Klik hier voor de PDF versie van dit artikel
De afbeeldingen zijn aanklikbaar voor vergroting

Het is iedere keer weer opnieuw een verademing om Bussumers  -veelal op hoge leeftijd- over ons dorp te horen vertellen. Dit keer was ik op bezoek bij de 82-jarige Henk Wingelaar. Aan zijn verzoek om hem bij zijn voornaam te noemen voldoe ik graag. Het kostte hem geen enkele moeite over zijn ouders te praten. "Maar vraag mij niet wanneer zij zijn geboren en overleden, dat weet ik niet meer, dat is op de grafsteen wel te achterhalen", zo begon Henk het gesprek.

Vader Saar Pieter Wingelaar werd op 10 maart 1880 in Loosdrecht geboren. En in Amsterdam zag op 5 februari 1883 Teunisje van den Broek het levenslicht. Zij was een schippersdochter die haar jonge jaren in Nijkerk doorbracht. Toen besloten werd samen door het leven te gaan, werden zij op 18 mei 1905 in de echt verbonden op het gemeentehuis te Naarden. Na de huwelijkssluiting ging het jonge paar in Bussum wonen. Saar Pieter verdiende zijn brood eerst als handelaar in fruit en later als bloemkweker. Met zijn vrouw woonde hij in de Kapelstraat. Op die plaats is nu reisbureau  Gerkens gevestigd. Door straatverkoop bracht hij het fruit aan de vrouw. Na enkele jaren verhuisden zij naar nummer 1, eveneens ìn de Kapelstraat. Daar werd zoon Henk geboren en op jeugdige leeftijd verhuisde hij met zijn ouders naar de Hogeweg numner 6, waar later zijn broer en zuster werden geboren, beiden nog in leven.

Met een gekochte kar zette Saar Pieter zijn handel in fruit voort. Dat fruit werd ingekocht bij de firma Gorel en Kuilenburg op de Sint Janslaan. Om ook cp Zondag fruit te kunnen verkoper! had hij -om een standplaats te hebben- een vergunning nodig. "Hoeveel moest uw vader voor die vergunning betalen?". Niks... maar vader moest zich wel melden op het politiebureau aan de Dr. Pockstraat, want daar vond de loting plaats, antwoordde Henk. In hetzelfde straatje stcnd ook het huisje van de Keuringsdienst van Waren, waar de administratie werd gevoerd door de heer Kroon. Met de vergunning op zak kon men Saar Pieter aantreffen nabij het Rooms-Katholieke kerkhof bij het viaduct.
In die omgeving stond een dikke boom. Om de verkoop te bevorderen had hij een leuke reclame: Een grote tros bananen werd in de boom gehangen. Met mooi weer bezochten veel dagjesmensen uit Amsterdam de door zon overgoten heide. Ook Bussumers genoten hiervan. "En als zij dan een banaan wilde kopen?" "Geen nood... vader sneed wel even een banaanuit de boom", lachte Henk.

Brusseltjes

"Mag ik ook nog vertellen van de Brusseltjes?", ging Henk verder. "Brusseltjes.... waar moet ik dan aan denken?" Dat waren mandjes zonder beugels waarin tien pond appels of peren werden gelegd. Ook waren er manden voor een inhoud van veertig pond. Om de inhoud voor verkoop aantrekkelijker te maken, had Saar Pieter een aardige maar vooral goedkope reclame bedacht. De op de Hamerstraat woonachtige Heinsman had in die jaren een krantenwijk. Dagelijks bezorgde hij de krant: "De Courant". Het grote pak kranten was verpakt in wit pakpapier. En juist dat papier kon Saar Pieter goed gebruiken. Hij knipte grote vierkante stukken die op de bodem van het "Brusseltje" werden gelegd. De vier uitstekende punten werden over het fruit gevouwen.

Puzzelen in bed.

"Ik was stapelgek op die ouwe... hij was ook nooit bang om in te kopen", ging Henk verder. "Hoe bedoelt u?"  Op de Graaf Florislaan kocht zijn vader een grote voorraad appels en peren bij tuinbaas Burgers. Het fruit werd geplukt door Wim Lamme, die later werkzaam was bij de plantsoenendienst. Maar waar laat je een grote voorraad fruit in een niet te groot huis met bovendien drie kinderen? Op zolder.....    "Maar u vertelde met uw broer op zolder te slapen?" "Jazeker en om in bed te kcmen moesten wij eerst een paadje maken van ongeveer dertig centimeter breed".

Terugblik op het leven van de familie Wingelaar.

Wellicht denkend :"Wie appelen vaart, appelen eet", namen Henk en zijn broer Wout de lekkerste maar vooral sappigste appels en peren mee onder de wo1 cm ze daar op te peuzelen. Het sap dat langs hun mond liep werd met het laken afgeveegd, tot grote ergernis van hun moeder. Een standje kon dan ook niet uitblijven en het tweetal moest beterschap beloven, "Maar de volgende dag was het wéér raak", grinnikte Henk, "vooral de Wilderlingen smaakten het lekkerst, zelfs onze kleren roken naar fruit".

 Saar Pieter mocht dan een behoorlijke boterham verdienen met de straatverkoop van fruit, toch zocht hij naar andere bestaansmogelijkheden.

Kwekerij Thierensweg L. Jan Knoppert      R. Saar Pieter Wingelaar

Bloemen kweken

Hij besloot de fruithandel van de hand te doen om in bloenen te beginnen. Saar Pieter vond een compagnon in de persoon van Jan Knoppert. "Kocht uw vader bloemen op de veiling?" "Welnee.. die bloemen kweekte hij zelf zoals violen, primula's en chrysanten. Hij had een stuk land gehuurd op de Thierensweg in Naarden, daar waar destijds de tram afboog naar Huizen." 

Hoewel zijn vader zich intensief bezig hield met bloemen en ook een goede standplaats had op de Havenstraat bij het Bussums Warenhuis, heeft hij er nooit behoefte aan gehad een winkel te openen. Inmiddels was het gezin verhuisd naar de Achtermeulenlaan 58. Toen de kinderen hun bestemming hadden gevonden en Saar Pieter de leeftijd had bereikt om voor ACW in aanmerking te komen, besloot hij het kalmer aan te doen. Weliswaar liet zijn gezondheid en die van zijn vrouw niets te wensen over, toch kozen zij ervoor verzorgd te worden. Het echtpaar nam hun intrek in het  bejaardenhuis Spieghelzicht om van een welverdiende rust te genieten. Op 2 november 1966 overleed Saar Pieter Wingelaar, zijn vrouw Teunisje enkele dagen later, op 8 november 1966.

Henk Wingelaar vertelt over zijn leven. Geboren 18-6-1906.

Met genoegen heb ik vele uren doorgebracht bij de heer Henk Wingelaar. Voordat de ernst van het leven voor Henk kwam, beleefde hij een onbezorgde jeugd en net als iedere jongen haalde ook hij kattekwaad uit met zijn vriendjes. Dat hij daar op een dag zelf de dupe van zou worden kon hij toen nog niet weten. De op de Havenstraat woonachtige bakker Van Thienen had een herdershond die maar al te vaak werd lastig gevallen door kinderen. "Hondje pesten" dat scheen de lieve jeugd een aangename bezigheid te vinden". Maar de herdershond was niet voor de poes. Toen hij zich opnieuw in het nauw gedreven voelde, viel hij aan en beet Henkie in zijn neus. Op zijn geschreeuw kwam zijn vader snel toelopen, zag de gehavende neus, nam zijn huilende zoontje op de arm en liep naar het huis van dokter Daelmans. Onderweg troostte vader: "Als je niet huilt, Henkie, krijg je als wij bij de dokter zijn geweest een ijswafel van vijf centen". Dokter Daelmans achtte het noodzakelijk dat de neus zou worden gehecht. Henk weet zich te herinneren dat de dokter tot zijn vader zei: "Als ik het aannaai houdt hij er een litteken aan over en blijven de bobbels zichtbaar..." Daarom gebruikte de dokter 17 zilveren pennen. Een nieuwe ijswafel werd in het vooruitzicht gesteld, want de pennen moesten er ook weer uit. "Dat geintje heeft die ouwe tien centen gekost, dat was veel geld. Want voor tien centen kon je zes sigaren kopen, een heel kapitaal ..."

Op school zou de nu 82-jarige Henk een betere leerling zijn geweest als hij geen besmettelijke ziekte had opgelopen. In de eerste wereldoorlog kreeg hij roodvonk en mocht daarom niet naar school. Hij lag thuis ziek op bed. Toen geen verbetering optrad vond dokter Daelmans het beter hem te laten opnemen in het Wilhelmina Gasthuis in Amsterdam. Er was nog een reden hem niet langer thuis te houden, zijn vader handelde immers in fruit....
Op de Brinklaan waar tot februari 1988 de bondsspaarbank was gevestigd, had Buwalda een stalhouderij. Met koetsier Van der Linden op de bok werd Henk met het rijtuig naar Amsterdam gereden, vergezeld door zijn moeder die voor deze gelegenheid een witte jas moest dragen. "Kon u dan niet in Bussum worden verpleegd?" "Welnee, dat kon niet want in die tijd had Bussum nog geen barakken, die kwamen pas later." antwoordde Henk. De rit naar Amsterdam nam veel tijd in beslag, hij werd daar zes weken verpleegd. De kosten van de verpleging werden vergoed door het in 1910 opgerichte Algemeen Ziekenfonds Bussum. Met enige spot in zijn stem vervolgt Henk: "Wat niemand op zijn rapport had, had ik wèl. " Was u ondanks uw ziekte dan toch een uitblinker? "Natuurlijk niet, maar op mijn rapport stond achter het woord VERZUIM vermeld: 176 keer. "Is het dan een wonder dat ik ben blijven zitten?"

Toeren door Bussum

In 1918 -hij was twaalf jaar- verliet Henk de school om te gaan werken. Toen bij firma Emmer in de Nassaustraat een leerling-koperdraaìer werd gevraagd, ging hij er op af maar kon nog niet worden geplaatst. Achteraf heeft Henk dit als zijn geluk ervaren. Maar bij huis lopen, zaals dat in de volksmond heette, paste niet in het gezin Wingelaar. "Geef mij maar een karretje met fruit mee, dan kan ik het ook eens proberen", stelde hij zijn vader voor. Dat lukte en bij Van der Geest op de Havenstraat huurde hij voor twintig centen per dag een kar. Opdat wagenmaker Den Oude op de Landstraat karren verhuurde met aangebrachte vakken om het fruit mooi te kunnen etaleren, werd daar voor dezelfde prijs een kar gehuurd. Als Henk op de Oud Bussumerweg liep te venten door met luide stem het fruit aan de vrouw te brengen, werd dat thuis door zijn moeder op de Hoogeweg gehoord. "Ik zal de aardappelen vast opzetten, want Henk is  in de buurt....."
Om over wat meer zakgeld te beschikken kwam hij met zijn vader overeen dat hij tien procent van de omzet zou krijgen door op Zondagen op diverse standplaatsen fruit te verkopen. Eindelijk, hij had het geld bijeen. ..  Geld dat hij nodig had om een lang gekoesterde wens in vervulling te zien gaan. Bij rijwielhandelaar Willemse legde hij trots vijftig gulden op de toonbank voor de aankoop van een fiets merk Regina. Met mooi weer kon men hem op zijn splinternieuwe fiets daor Bussum zien  toeren.

Rentezegel

Vader Wingelaar was inmiddels overgegaan naar de handel in bloemen. Ook Henk hielp hem daarbij. Op een dag kwam een man naar mijn vader. "Zeg baas, kan ik die knecht van jou niet krijgen, kun je die niet voor een paar dagen missen?" "Wat schuift dat?" vroeg vader Wingelaar En zij kwamen overeen dat Henk voor vijfenvijftig centen per uur bij een baas ging werken. Heeft u lang bij hem gewerkt? Henk schoot in de lach. "Ik moest de hele dag zware bielsen sjouwen en na mijn eerste werkdag vroeg ik mijn baas om loon."  Deze keek wat vreemd op maar betaalde tenslotte uit. Haarfijn deed Henk uit de doeken dat hij acht uur à  vijfenvijftig cent uitbetaald kreeg: Fl. 4,40.  De baas gaf Fl. 4,50 en vroeg dan tien centen terug, maar dat deed Henk niet. "Ik koop daar zelf wel een rentezegel voor en nog wat baas ....ik kom niet meer terug."

Evenals zijn vader zat ook Henk de handel in het bloed en besloot hij ook in bloenen te handelen. Daarom reisde hij naar Amsterdam waar handelaren uit Rijnsburg en Beverwijk bijeen kwamen op  "De Kant" om hun handel aan de man te brengen. "Wat maar een beetje in mijn prijsie was om het in Bussum uit te venten, kocht ik", vertelde Henk. Op de Havenstraat voor de winkel van Het Bussums Warenhuis had hij iedere zaterdag een vaste standplaats waaraan geen kosten verbonden waren. Dan kan men Henk horen schreeuwen: "Acht narcissen voor een dubbeltje." Tegen het einde van de dag kon men tien narcissen kopen voor die prijs.

Dienstplicht

In 1926 werd Henk onder de wapenen geroepen, Kampen werd zijn standplaats. Vijf en een halve maand heeft hij het vaderland gediend en bracht het tot tot groeps-commandant bij de SVDI (School - Verlof - Onderofficier - Infomatie). De soldij bedroeg per week Fl. 1,40. Gooide iemand een ruit in dan werd van iedereen tien centen ingehouden, werd een deur beschadigd, ook dan moesten alle soldaten daar weer tien centen aan mee betalen. Voor het schillen van de aardappels, dat door vrouwen gebeurde, moest liefst twintig centen worden bijgedragen. "Ik was altijd blij als ik nog een gulden overhield", lachte Henk. Eens per maand kreeg hij verlof voor zesendertig uur, en dan op Maandagmorgen vóór twaalf uur weer in de kazerne terug te zijn. Een retour Bussum -Kampen kostte in die tijd Fl. 6,80.
Maar ook in de diensttijd zat de handel Henk in het bloed. Om tijdens die periode over meer zakgeld te beschikken had hij een oplossing. Hij wist de sergeanten over te halen een bestelling bij hem te doen. Keerde hij na zijn verlof terug, dan had hij een kist met violen, madeliefjes en muurbloemen bij zich.

Uitschuiftafel

Henk kreeg verkering met Doortje en toen hij op een avond haar weer zou ontmoeten, keek hij in de etalage van een meubelzaak. Niet lang daarna stapte het tweetal de winkel van de firma Reep op de Heerenstraat binnen. Voor de prijs van Fl. 109,- kochten zij een tafel, vier stoelen, een buffet en een spiegel. Henk herinnert zich: "Voor die tijd toch nog een flink bedrag en ik moest nog dieper in de buidel tasten toen Doortje liever een uitschuiftafel wilde, die nog eens zes gulden extra kostte. ".
In 1934 traden zij in het huwelijk en betrokken een woning op de Verbindingslaan 24. Zijn moeder sprak van de draaiorgelbuurt, omdat orgeldraaier Pluer daar ook woonde. In de achtertuin maakte hij een broeikas, ook trok hij narcissen en tulpen. Maar zijn vrouw wilde een bloemenzaak en na een half jaar verhuisden zij naar de Kapelstraat 41, waar een winkelwoonhuis werd betrokken. Er werd overeen gekomen dat, bij wijze van proef, voor de beginperiode een wekelijkse huur van Fl. 10,-zou worden betaald. Daarna werd de huur Fl. 15,- per week.

Iedere dinsdag vertrok Henk in alle vroegte op zijn bakfiets naar Utrecht cm op veiling "De Paardenkamp" planten te kopen. "Dat was tobben, weer of geen weer, even zo vrolijk ging ik verder. Moe?...daar werd niet over gesproken, je ging...  "Kwam er dan geen grossier aan huis?" Een grossier kon Henk zich niet permitteren omdat er dan geen concurrentie meer was. Door hard werken slaagde hij er in zich een auto aan te schaffen. Bij Van der Wiel op het Oosterpad kocht hij tegen contante betaling een donkerblauwe tweedeurs Ford voor de prijs van Fl. 97,50.
Inmiddels was een zoon geboren. Zijn vader werd de huur van het land in Naarden opgezegd. Samen huurden zij in s'Graveland 200 roe grond. Iedere zondag kon men Henk al zeer vroeg aan het werk zien.In die omgeving kon men de opzichter van jonkheer Roëll op de landerijen tegen komen. Henk keek niet vreemd op als hij prinses Juliana en prins Bernard op zijn grondgebied zag wandelen.

Saar Pieter Wingelaar     Henk    Aalt Rebel		Bloemenzaak Henk Wingelaar Kerkstraat

Ook in die tijd was winkelsluiting verplicht; s'avonds om acht uur met uitzondering van Zaterdagavond, dan mocht de winkel tot tien uur open zijn. Hoe laat opende u de winkel. Henk haalde zijn schouders op. "Je kon om zes uur al bij mij terecht. Ga maar naar Henk Wingelaar, die is altijd open.."
Kort voor de oorlog verhuisde het gezin naar de Kerkstraat 24, waar later een dochter werd geboren. Aanvankelijk werd de huur per week betaald, vijftien gulden. Later ging men over tot betaling per maand.
Aanstaande bruidsparen kwamen in de winkel de bruidsboeketten bestellen voor de prijs van Fl. 7,50, ook kreeg hij opdrachten voor het maken van bloemstukken voor recepties en grafkransen voor begrafenissen. Kreeg u ook opdrachten van de kerken? Nee....  Met veel genoegen adviseerde zijn vrouw de clienten bij de keuze van een bloemetje.
Oudejaarsdag blijft voor Henk een droeve herinnering. Zijn Doortje overleed op 31 december 1961. Hij was toen genoodzaakt alleen de bloenenzaak voort te zetten. In 1969 maakte hij op 63-jarige leeftijd gebruik van het saneringsplan en trok zich terug.
Henk Wingelaar geniet naast een goede gezondheid ook nog van een onbezorgde oude dag. Tijdens mijn vele bezoeken zag ik -hoe kan het ook anders- vazen gevuld met geurige bloemen.