De 80-jarige Henk Schaftenaar is kortgeleden aan de Rijksuniversiteit Groningen gepromoveerd op een proefschrift over zanderijen in Naarden.
Hij onderzocht de afzanding van het hooggelegen, reliëfrijke landschap rond de vesting Naarden tussen 1675 en 1834. Het werd afgegraven op initiatief van de Staten van Holland om het bij oorlogsdreiging onder water te zetten, om zo Holland te kunnen verdedigen. Omdat men toen weinig van hydrografie wist, kon men het peil niet nauwkeurig bepalen. Daarom moest proefondervindelijk worden bekeken of het gebied kon worden geïnundeerd.
Het onderzoek van Schaftenaar bevat een reconstructie van een oud, deels verdwenen landschap. Voor het eerst wordt inzichtelijk hoe de afzanding verliep onder invloed van verschillende, soms tegenstrijdige belangen en onder steeds veranderende omstandigheden. Rond Naarden ontstond een moeilijk te doorkruisen, overzichtelijk schootsveld dat ook nog agrarisch werd gebruikt. Een inundeerbare vlakte werd het niet. Schaftenaars onderzoek gaat ook over verschillende soorten zand: waarvoor werden die gebruikt, hoe en waar werden ze verhandeld en hoe vond zo’n afzanding in de praktijk plaats?
Schaftenaar: “Tientallen miljoenen kruiwagens Naardens zand gingen als ballast naar de scheepvaart. Want dat zand was destijds te duur voor het ophogen van bouwpercelen in Amsterdam. Veel zand werd illegaal afgegraven, zelfs door overheidsfunctionarissen.”
Schaftenaar (1944) woont in Naarden. Hij is oud-docent aardrijkskunde op het Goois Lyceum in Bussum en scholengemeenschap Laar en Berg in Laren. Schreef veel monografieën en artikelen over de historisch-geografische ontwikkeling van zijn woongebied, onder andere in zijn historisch tijdschrift 'De Omroeper'
Proefschrift: ’s Lands zanderijen te Naarden (1675-1834)
