Hoe God verdween uit Bussum

Kerkgebouwen vormen een belangrijk element op een plattegrond van dorp en stad. Behalve zién, kon je de aanwezigheid van kerken ook hóren omdat ze meestal waren voorzien van een luidklok. Omdat wij in Bussum binnen de geluidsactieradius vielen van de Heilig Hartkerk die aan de Kamerlingh Onnesweg stond, was het klokgelui voor ons een vertrouwd geluid. De toren, die wel wat weg had van een groot potlood, leek als een enorme vermanende vinger naar de hemel te wijzen. Daar kwam immers het heil vandaan zo was mij bijgebracht. De kerktoren leek ook op een waarschuwende vinger die je wees op het eindige leven op aarde – Memento Mori- Gedenk te sterven !

Bij doop, huwelijk en overlijden speelde de kerk bij gelovigen een cruciale rol en het klokgelui werd daarop afgesteld. Vrolijk,drietonig bij huwelijk, zwaar en eentonig bij een uitvaart. Tijdens mijn jeugdjaren in Bussum was de maatschappij nog sterk verzuild.

Behalve de zondagse kerkgang was die verzuiling toen goed zichtbaar bij de scholen die van Rooms Katholieke, Protestants-Christelijke- of Openbare signatuur waren. Zo had je in Bussum Lagere scholen zoals de Heilig Hartschool ( R.K), de School met de Bijbel ( P.C) en de openbare Prinses Marijkeschool. Ook Middelbare scholen waren naar religie opgedeeld. Het Vitus College was rooms katholiek van origine, Het Willem de Zwijger Lyceum was van PC signatuur, terwijl Het Gooisch Lyceum openbaar was.

Ook het verenigingsleven was opgedeeld in religieuze blokken soms parallel aan elkaar zoals de Verkennerij, nu Scouting genoemd. Soms was wel aan het uniform te zien met welk soort signatuur je te maken had. Ook sportverenigingen waren naar religie ingedeeld zo was SDO een R.K. club terwijl AW meer een neutrale kant koos.

Tekenend voor de religieuze voorkeur van de bewoners waren de posters die men rond verkiezingstijd voor de ramen hing. KVP, AR, CHU etc. gaven behalve de politieke- ook de religieuze keuze van de bewoners aan. Een ander tekenend element van die religieuze voorkeur vormden de abonnementen op dagbladen en tijdschriften. De Volkskrant was meer R.K. georiënteerd terwijl het dagblad Trouw meer de spreekbuis vormde voor P.C. Nederland. Duidelijk was voor welke lezers de Katholieke illustratie was bedoeld. Bij de kapper kon je als jongen wel eens een blik werpen in “De Lach”, een voor die tijd gewaagd tijdschriftje met grappige sexueel getinte cartoons.

Huisraad en inrichting gaven ook blijk van de religieuze keuze van de bewoners. Bij Roomse mensen vond je kruisbeelden en soms ook grote Heiligenbeelden in de huiskamer. Op de slaapkamer vond je soms een wijwatervaatje dat voor het avondgebed werd gebruikt. Bij P.C vrienden zag ik wel een Harmonium staan dat diende om samenzang van psalmen in huiselijke kring te begeleiden. (“denigrerend “psalmpomp” of “cirkelzaag des geloofs” genoemd). Een mooie Bijbel mocht in een P.C gezin natuurlijk niet ontbreken.

In de loop van jaren '60 groeide de welvaart en begon de verzuiling af te brokkelen. Nieuwe kruisbeelden leken de vele televisieantennes die op de daken van de huizen verschenen. De roep om meer vrijheid was vooral bij de jeugd te horen en de Beatles- generatie liet van zich spreken. Naast de vetkuiven met hun 'buikschuivers' van merken als Ducati en Kreidler verschenen 'Kakkers' met hun Puch's voorzien van een hoog stuur met spijltje.

Daarnaast begonnen radio en TV en steeds meer invloed te krijgen op de informatievoorziening en meningsvorming. De introductie van de pil maakte een andere kijk op voortplanting mogelijk. De R.K.bisschop Beckers die regelmatig op de TV verscheen, was degene die voor de rooms katholieke groep het gebruik van dat voorbehoedsmiddel “aan het eigen geweten” overliet. De eerste TV-studio's in Bussum stonden, achteraf gezien, misschien wel mede aan de wieg van de brede maatschappelijke veranderingen die gepaard gingen met het verdwijnen van de zuilen.

Langzamerhand verminderde het kerkbezoek en steeds meer kerken verloren hun functie. Met ontzetting moest ik, op bezoek in Bussum constateren dat de H.Hartkerk, waar een deel van mijn Bussumse jeugd zich had afgespeeld plots bleek te zijn afgebroken! De H.Hartschool die ik ooit bezocht was van naam veranderd en heette nu 'De Hoeksteen'. De Vituskerk en de Vredekerk waren veranderd in woonappartementen en ook andere kerken langs de Ceintuurbaan zoals de Zuiderkerk hadden het moeilijk gekregen. Deze kerk bleek ook te zijn gesloopt om plaats te maken voor een nieuw appartementen complex! Het RK bejaardenhuis Antoniushove was opgeblazen en ook het P.C Bejaardenhuis 'De Schutse” aan de "Groene Long"vond ik niet meer terug.

De bekende schrijver en historicus Geert Mak stelt in een van zijn boeken dat hij als jongen in de gereformeerde jongelingenvereniging het lied zong met de tekst; “De tijdgeest wil ons tronen naar Mammons hoogaltaar”. Wellicht ligt dáár wel de sleutel van de verandering van de rol, invloed en functie van kerken, ook in in Bussum.