Skip to main content
Bussums Historisch Tijdschrift, jaargang 37, nummer 1 (april 2021), pag 4-8

De Amersfoortsestraatweg vanaf de Huizerweg in de 19de eeuw: vijf huizen, een hoenderpark en een ruïne

Eric Bor

Klik hier voor de PDF versie van dit artikel
De afbeeldingen zijn aanklikbaar voor vergroting

De Amersfoortsestraatweg was vroeger een belangrijke verbindingsweg tussen Naarden en Laren, van waaruit je verder kon reizen naar Amersfoort. Hij heette tot in de jaren twintig van de vorige eeuw Naarderstraatweg 1. Langs die weg, die vanuit Bussum bereikbaar was via de Oud Bussummerweg, de Huizerweg en enkele minder belangrijke paden, stond vanaf de Huizerweg in de richting van Laren aanvankelijk alleen aan de zuidwestkant enige bebouwing. Dit gebied hoorde tot de grondruil van 1902 bij Hilversum. De straatweg zelf en de overkant lagen (en liggen nog steeds) in Huizen.

Omstreeks 1880 stonden er aan de zuidwestkant nog maar weinig panden: naast herberg De Gooische Boer lagen de huizen Gooioord, Pniël, Erica, de ruïne van een koepel en een huis dat bekend stond als het huis van De Roeper. Een flink eind verderop stond nog de villa Buitenrust. Niet veel later kwam er naast Gooioord een hoenderpark. Over elk van deze huizen, de ruïne en het hoenderpark valt wel iets te vertellen wat in eerdere publicaties erover nog niet of niet geheel juist werd vermeld.

      

1. De villa Gooioord

In het Algemeen Handelsblad van 12 maart 1863 wordt H.M.G. van Rossum genoemd als bewoner van Gooioord. In 1847 kocht deze Van Rossum een stuk grond van Stad en Lande van Gooiland, mogelijk is de villa daar toen op gebouwd. In 1894 werd Frederik Drees, de oom van de latere premier Willem Drees, de eigenaar. Hij liet de villa in 1901 afbreken en vervangen door een nieuw, door architect Willem Langhout Gzn. ontworpen herenhuis. Aan het begin van de 20ste eeuw bezocht de jonge Willem Drees zijn oom daar regelmatig. Na de dood van Frederik Drees verkocht zijn weduwe Gooioord in 1918 aan de gemeente Bussum.

J.G. Griffioen

In 1919 kocht J.G. Griffioen de villa van de gemeente. Jan Griffioen was aanvankelijk slagersknecht. In september 1904 had hij een eigen slagerij geopend in het het pand Kerkstraat 6. Nadat hij in 1913 op de eng-gronden aan het eind van de Laarderweg een moderne ‘varkensmesterij’ had laten bouwen (een grote schuur met tien hokken voor 5 à 6 varkens), kreeg hij de smaak van het investeren te pakken. Vanaf 1916 kocht hij (met geleend geld) grond en nieuwbouwhuizen, die hij met winst verkocht (zie ook het artikel over Plan Gooioord, elders in dit nummer).
Niet lang daarna verkocht hij zijn slagerij aan zijn knecht J.A. Verkleij. Ook in de varkensmesterij was hij niet langer geïnteresseerd: de varkens werden geleidelijk aan verkocht en de schuur aan de Laarderweg werd uiteindelijk verhuurd. Tussen 1916 en 1921 kocht en verkocht Griffioen zo’n dertig objecten.
Zoals gezegd kocht Griffioen de villa Gooioord in 1919. Hij ging er ook wonen met zijn gezin, maar in 1921 zette hij Gooioord alweer te koop als ‘beboschte buitenplaats’. De villa werd niet verkocht, maar dat Griffioen zo snel na de aankoop van dit bezit probeerde af te komen, wijst erop dat hij op dat moment moeite had aan al zijn hypothecaire verplichtingen te voldoen.

Plan Gooioord

Griffioen wist dat architect K.P.C. de Bazel in opdracht van de gemeente een uitbreidingsplan had gemaakt voor de Oostereng. Zelf liet hij architect Jan Wilke alvast een plan ontwerpen voor de bouw van meer dan veertig forensenwoningen, grotendeels op het grondgebied van Gooioord: het Plan Gooioord. De gemeenteraad maakte ondanks zijn herhaald aandringen geen haast met de besluitvorming. Omdat hij dringend geld nodig had, huurde hij in 1924 een oude boerderij aan de Oud Bussummerweg en startte daarin een zuivelhandel.
Griffioen bleef intussen grond aankopen, niet alleen ten westen van de straatweg, maar ook, samen met M.G.M. Voorman, bij de Oud Bussummerweg, de Huizerweg en de Driestweg. In 1928 verkocht Griffioen twee kavels van het landgoed Gooioord, gelegen aan de Amersfoortsestraatweg en grenzend aan het terrein van De Gooische Boer. Op deze percelen verrees datzelfde jaar de door architect Van Wamelen ontworpen dubbele villa nummer 45 en 47, die nog steeds bestaat.

Fallissement

Tot 1935 ging Griffioen door met zijn handel in grond en onroerend goed: hij kocht, bebouwde en verkocht onder andere grote delen van de Godelindebuurt. In 1936 liep het echter stuk: Griffioen werd met een schuld aan de bank van 568.028 gulden failliet verklaard. Uit het faillissement kocht de gemeente Bussum in 1940 de al geruime tijd leegstaande en verloederde villa Gooioord.

De villa werd gesloopt en het terrein werd gesplitst in drie kavels, die in 1941 en 1942 werden verkocht. Daar staan nu op nummer 49 een villa uit 1951, op nummer 51 een villa uit 1959 en op nummer 53 een villa uit 2000, die in de plaats kwam van een door Dudok ontworpen villa uit 1956. 

      
 
Huize Pniël in 1886,
geschilderd door Catharina Agatha Willink

 2. Huize Pniël

Het huis Pniël (villa is in dit geval eigenlijk een te groot woord) is in 1856 gebouwd. De naam verwijst naar het Bijbelse gevecht van aartsvader Jacob met de engel. Jacob noemde die plaats Pniël (wat zoveel betekent als ‘Gods aangezicht’). Van het huis is een schilderij gemaakt door Catharina Agatha Willink(1864-1943), de dochter van de eigenaar Lucas Willink, die in 1867 overleed. Het huis bleef in de familie, want nadat de weduwe Aagje Willink-Repko was overleden, woonde hun zoon Wouter er tot 1888: toen werd het huis te koop gezet. 

      
Hoenderfokkerij Gooioord
  

3. Hoenderpark

Omstreeks de tijd dat Pniël te koop stond, opende de heer Slagveld naast Gooioord een hoenderfokkerij. Het is heel goed mogelijk dat die op het terrein van Pniël stond, want van Pniël of enig ander gebouw op het terrein wordt sindsdien geen melding meer gemaakt. De opvolger van Slagveld, Coen Saarloos, kreeg de wind mee toen Jan Griffioen er niet in slaagde het aangrenzende landgoed Gooioord in 1921 te verkopen: hij mocht de volle vijf hectare van het terrein benutten voor het hoenderpark, dat hij uitbreidde met andere diersoorten. Dat maakte van de hoenderfokkerij een groot succes: het park werd geregeld door belangstellende gezelschappen bezocht en het sierpluimvee van kreeg tal van prijzen en eervolle vermeldingen. Vanaf 1927 kreeg Saarloos te maken met Plan Gooioord: hij moest een steeds groter deel van het terrein afstaan. In 1934 vertrok hij met zijn gezin naar Amsterdam. Het oorspronkelijke terrein van Pniël was een van de drie percelen die  de gemeente in 1941 en 1942 verkocht: er staat nu een villa met huisnummer 53. 

     
 
Villa Erica in 1910

4. Villa Erica

Voor 1890 was villa Erica eigendom van J.F.E. de Neufville. In dat jaar liet hij het herenhuis naast zijn villa herstellen en verbouwen door de Amsterdamse architect Anton Joling. In 1891 verkocht hij het huis met erf en opstallen aan de weduwe Zoetelief. Zij noemde het Aersum. Helaas overleed zij binnen een jaar. Daarna had het huis nog twee opeenvolgende eigenaren, die er eveneens niet   lang woonden. In 1909 werd het huis verkocht aan de Lutherse Diaconesseninrichting, die er kinderherstellingsoord Erica oprichtte. Dit tehuis voorzag in zo’n grote behoefte, dat al in 1914 op de Naarderstraat in Naarden nabij de tol van Huizen een groter kinderhuis werd geopend, dat de naam Erica meenam. De achterblijvende villa vond niet meteen een koper. Een veiling uit 1921 had geen resultaat. In 1924 kocht D. Hoogeveen het pand, maar ook hij moest omstreeks 1930 wijken voor Plan Gooioord. Op het terrein staat nu een villa uit 1972 (Amersfoortsestraatweg 55). 

5. Het huis en de koepel van De Roeper

Op de hoek van de Achtermeulenweg – een pad dat op de Naarderstraatweg uitkwam op de plek waar nu het voetpad vanaf de Lothariuslaan op de Amersfoortse-straatweg uitloopt – stond het (buiten)huis van notaris Anthonie Lodewijk de Roeper. De Roeper is korte tijd burgemeester van Bussum geweest, van 1851 tot 1852. In 1852 werd hij secretaris in Naarden. Hij kocht nadien veel grond aan op Hilversums grondgebied langs de Naarderstraatweg. Het is mogelijk dat hij dat deed in de verwachting er winst op te kunnen maken, omdat hij vanuit zijn functies voorkennis had verkregen van de plannen van Defensie om langs de weg van Naarden naar Laren extra fortificaties aan te leggen. Als dat zijn opzet was, is hij er niet in geslaagd: toen Defensie de prijs die hij voor de grond vroeg te hoog vond, werden de fortificaties aan de overkant, op het grondgebied van Huizen tegenover De Gooische Boer gebouwd.

          
Links: huis en ruïne van De Roeper
  
 Hierboven: Heidezicht, geschilderd door J. van Sloten, ca. 1915

In 1855 liet De Roeper op de grond ten westen van zijn huis een toren bouwen. Hij liet notarieel vastleggen dat deze toren 99 jaar niet afgebroken mocht worden. Het dak van deze toren bleek echter niet tegen hevige stormen bestand, zodat de ‘koepel van De Roeper’ al binnen enkele decennia de ‘ruïne van De Roeper’ werd. De koepel werd in 1916 afgebroken en pas in 1941 werd op het terrein ervan de villa gebouwd, die er nog steeds staat (Amersfoortsestraatweg 57).
Het huis van De Roeper bleef een tijdje bewoond en kwam omstreeks 1894 in handen van E. Hartman, die er café Ruimzicht van maakte. Dit café werd later overgenomen door J. Verheul, die de naam veranderde in Heidezicht. In 1928 werd op het terrein de grote door architect J. Negrijn ontworpen villa opgeleverd, die nog steeds in gebruik is (Amersfoortsestraatweg 59). 

     
 
Villa Buitenrust

6. Villa Buitenrust

Villa Buitenrust werd in 1894 gekocht door de Amsterdamse architect en makelaar Willem Langhout Gzn. Hij woonde hier met zijn gezin en forensde naar Amsterdam. Wellicht deed hij dit vooral ’s zomers, want in Amsterdam had hij naast zijn kantoor ook een groot woonhuis aan de Weesperzijde. Langhout ontwierp voor de Bussumse projectontwikkelaar en onroerend goedmagnaat P.J. Loman het in 1878 in gebruik genomen Instituut Gooiland en voor Fredrik Drees de eerdergenoemde villa Gooioord. In Amsterdam ontwierp hij talloze huizen in een vaak wat barokke neo-renaissancistische stijl. Bijzonder is bijvoorbeeld het pand Keizersgracht 18.
Villa Buitenrust kreeg later het adres Amersfoortsestraatweg 77-79 en werd een Protestant Militair Tehuis.
In 1964 is het huis gesloopt en zijn er op het terrein tussen de Koekoeklaan en de Ceintuurbaan vijf flats verrezen.

Het vermelden waard zijn ten slotte nog de villa op Amersfoortsestraatweg 65, in 1927 ontworpen door architect J.C.O. Camman en de onlangs afgebrande villa op Amersfoortsestraatweg 67, ontworpen door J. Negrijn in 1932. 

Bronnen

Noot
1. Op ansichtkaarten en landkaarten uit die tijd (en zelfs in een enkele krant) staat dikwijls Laarderstraatweg, maar dat was niet de officiële naam.